نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار دانشگاه عالی دفاع ملی
2 دکترای علوم دفاعی راهبردی و پژوهشگر جنگ آینده
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
No certain definition has so far been rendered of hybrid threat. However threre are threats which have turned away from destruction to effect and are simultaneously conducted in line with destabilization by means of synergy as well as military, political and socio-economic tools. In the meantime, National Security is the capability of a nation in intercepting multifaceted threats and sustaining her survival through leverage of all policies as a nation-state. Accordingly, this study delves into hybrid threats in three levels including national, regional and international. To that end, it exploits questionnaire and documents in such a way that it proceeds through description-analysis upon a quantitative approach and in an applied type. The population of the study comprises 83 persons and the data are gathered on desk and out of questionnaire. The current paper recognizes 30 hybrid threats in three levels and four dimensions as: 21 international threats, 11 national threats and 9 regional threats out of which 11 ones are simultaneously active in two levels, and the most exacerbated threat is represented in the international level. Typologically speaking, hybrid threats are categorized into four groups: 16 in military, 14 in political sphere, 10 in societal sphere and 5 in economy out of which 15 are at the same time of two functions, and the effective threats are as follows: strategic disparity, legitimacy against Iran, delegitimization of Iran, domestic destabilization, domestic defortification, impenetration, weakening the governing system, raising the popular claims, desecuritization, internal depletion, external pressure, security guarantee, weakening resistance axis, scattering power, cyber space, destruction of infrastructure, intelligence operation, sustainable monitoring, paralyzing sanction, consensus-building, coalition and isolation, securitization of Iranian issue, security and regional destabilization, the Greater Middle East, proxy war, depopulation, cognitive threats, smart soldier and Ballistic Missile Defense.
کلیدواژه‌ها [English]
با توجه به روندی که نظام سلطه در موزاییک‌سازی امنیتی منطقه و در راستای تأمین اهداف خود باهدف تقابل با انقلاب اسلامی صورت‌بندی نموده است، اتخاذ راهبردهای مقابله با توسعه‌طلبی استکبار علیه نظام ج.ا.ایران در سه سطح داخلی، منطقهای و فرامنطقهای جهت دفاع از منافع ملی و امنیت ملی امری ضروری و مهم است. در این راستا تعیین سازوکارهای مناسب برای مقابله با تهدیدات دفاعی امنیتی، نقش مهمی در استحکام اقتدار و قدرت نظام ج.ا.ایران در سطح منطقه و نظام بینالملل دارد. امروزه، نظامهای سیاسی با تهدیدات گوناگونی مواجه هستند، کشوری که خواهان امنیت پایدار است، باید نسبت به نحوه تحقق تهدیدات و شیوههای مقابله با آن برنامه مدون داشته باشد. (ساعد و علیدوستی،103:1390) موقعیت بیبدیل ژئوپلیتیکی[1]و ژئواستراتژی[2]ج.ا.ایران با محوریت جهان اسلام، کشورمان را به یک بازیگر فعال منطقهای و بینالمللی تبدیل نموده است. به همین دلیل ج.ا.ایران همواره توسط کشورهای سلطهطلب تهدید میشود. تمام کشورها در شرایطی به سر می‌برند که موجی از تهدیدهای داخلی و خارجی، امنیت آنها را مورد هدف قرار میدهد. این شناخت با درک درست و منطقی از شرایط کشور، محیط منطقهای و محیط بینالملل قابل بررسی خواهد بود. بنابراین شناخت تهدیدات هیبریدی چالش اصلی این تحقیق است، مسئله اصلی این تحقیق عبارتست از شناخت انواع تهدیدات هیبریدی سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی در سطوح ملی، منطقهای و بینالمللی. اجرای این تحقیق علاوه بر افزایش ضریب امنیتی ج.ا.ایران، باعث دفع تهدیدات هیبریدی در ابعاد نظامی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی میگردد. بیتوجهی به نتایج تحقیق، علاوه بر افزایش میزان و نوع تهدیدات هیبریدی، باعث غافلگیری راهبردی مسئولین نظام و نهایتاً مخدوش شدن امنیت ملی ج.ا.ایران میگردد. سوال اصلی تحقیق عبارتست از: انواع تهدیدات هیبریدی در سه سطح ملی، منطقهای و بینالمللی کدامند؟ سوالهای فرعی آن عبارتند از: 1- انواع تهدیدات هیبریدیِ نظامی در سه سطح ملی، منطقهای و بینالمللی کدامند؟ 2- انواع تهدیدات هیبریدیِ سیاسی در سه سطح ملی، منطقهای و بینالمللی کدامند؟ 3- انواع تهدیدات هیبریدیِ اجتماعی در سه سطح ملی، منطقهای و بینالمللی کدامند؟ 4- انواع تهدیدات هیبریدیِ اقتصادی در سه سطح ملی، منطقهای و بینالمللی کدامند؟
مبانی نظری تحقیق
پیشینهشناسی
دو عنوان مقاله علمی- پژوهشی مرتبط با موضوع تحقیق منتشر شده است: الف- بررسی پارادایم امنیتی تهدید در مقابل تهدید. نتیجه تحقیق بیانگر این است که کارکرد این الگو نوعی راهبرد بازدارندگی با رویکرد تهاجمی و مبتنی بر ارعاب است. این راهبرد نظریه موازنه منافع را جایگزین نظریههای موازنه قوا و موازنه تهدید نموده و توازن همهجانبهای بین تهدید و امنیت و منافع برقرار میکند. (کلانتری و همکاران،86:1395) ب- تهدیداتِ امنیتی منطقه غرب آسیا و تأثیر آن بر امنیت ملی ج.ا.ایران. نتیجه تحقیق این است که در منطقه غرب آسیا تعداد 8 تهدیدِ امنیتی بهدست آمده که در مجموع میزان تأثیر آنها بر امنیت منطقهای ج.ا.ایران «خیلیزیاد»، بر امنیت فراملی، امنیت ملی و فروملی «زیاد» و بر امنیت بینالمللی، جهانی، و گروهی «متوسط» و بر امنیت فردی تا حدودی «کم» میباشد. (کلانتری،219:1396) در پیشینههای یاد شده رابطه بین تهدید و امنیت و انواع تهدیداتِ امنیتی بیان شده است، در این مقاله محقق قصد دارد انواع تهدیدات هیبریدی را در سطوح مختلف بیان نماید.
تعریف مفاهیم و متغیرها
1) تهدید[3]: امکان به وحشت انداختن، ترساندن یا ایجاد فاجعه برای یک فرد یا جامعه.(Oxford,2005:246) وجود یک فشار خارجی منفی، فقدان امنیت، ایجاد اختلال در تواناییهای کشور در کسب اهداف ملی، اقداماتی که کمیت و کیفیت زندگی مردم یک کشور یا دامنه اختیارات حکومت را به طور جدی کاهش دهد، درک و ساخت یک دشمن یا وضعیت خطرناک، محدودکردن و حبس آزادی و رهایی.(Richard,1999:118)
2) امنیت[4]: شرایط و فضایی است که یک جامعه با داشتن آن قادر است اهداف و ارزشهای مهم و حیاتی خود را محقق کند و در سطح جامعه گسترش دهد و یا حداقل آنها را در برابر تهدیدات و آسیب‌پذیری‌ها حفظ نماید. (عاصف،26:1387) امنیت عبارت است از حفظ تعادل کارکردی سیستم تضمین کنندة موجودیت ونیازهای فردی وجمعی انسان از جمله خود امنیت، به نحوی که مانع از ایجاد نگرانی و ترس گردد. (حافظ نیا،1390: 327)
3) تهدیدِ امنیتی[5]: عاملی است که در آن مجموعهای از ادراکات و تصورات نسبت به پدیدهها و رابطهی آنها با بقاء، کمیت یا کیفیت ارزشهای اساسی و مورد احترام بر وجود خطر جدی یا امکان نابودی آن ارزشها دلالت میکند. ( 2010:118 ،Richard) متغییر مستقل: تهدیدات هیبریدی است که شامل ترکیب چهار تهدید سیاسی، اقتصادی، نظامی و اجتماعی است. تهدیدات هیبریدی از حالت سخت و فیزیکی به هوشمند و نرم تغییر یافته و بهصورت چندوجهی و همزمان اجرا میگردد. متغییر تابع: سطوح امنیت است که شامل: امنیت ملی، منطقهای و بینالمللی میباشد.
تهدید مفهومی انتزاعی است که درهم تنیدگی عمیقی با مفهوم امنیت دارد. هر جا که موضوع امنیت مورد مداقه قرار گیرد، حتماً از تهدید سخن به میان میآید. در عین حال نمی‌توان از تهدید سخن گفت ولی امنیت و تأثیر آن را نادیده گرفت. ارائه یک تعریف دقیق از تهدید به دلیل چند وجهی بودن و ارتباطش با امنیت، منافع، اهداف و راهبرد‌ها، پیچیده و مشکل است. تهدید در لغت به معنای بیم دادن، ترساندن و عقوبت کردن است. اما می توان گفت هر چیزی که ثبات و امنیت را در کشور به خطر اندازد، تهدید است و منافع را هدف قرار میدهد. مفهوم تهدید در نگرش سیستمی، عدم تعادل در سیستم است. یعنی عاملی که اجازه نمی‌دهد سیستم به اهداف خویش برسد. درعینحال تهدید به معنای توانایی‌ها، نیات و اقدامات دشمنان بالفعل و بالقوه برای ممانعت از دستیابی خودی به مقاصد تعیین شده نیز تعریف شده است. (عبدالله خانی، 1382: 84)
در این مقاله فقط به چهار تهدید مهم و اصلی (سیاسی، اقتصادی، نظامی، اجتماعی) پرداخته میشود.
الف- گونههای اصلی تهدیدات از نظر بُعد عبارتند از:
1- تهدیدات سیاسی- حقوقی: این تهدید متوجه ثبات سازمانی دولت است. هدف از تهدید ممکن است از فشار بر حکومت در مورد یک سیاست خاص گرفته تا براندازی و واژگونی حکومت و برهم زدن بافت سیاسی دولت برای تضعیف آن پیش از تهاجم نظامی، متفاوت باشد. ایده دولت، به خصوص هویت ملی و ایدئولوژی سازمان دهنده و نهادهایی که نمود آن هستند، از اهداف عادی تهدید سیاسی به شمار می‌روند. (بوزان، 1378: 143)
2- تهدیدات اقتصادی: این تهدید اغلب جزء امور عادی بوده و به راحتی نمی‌توان آنها را با مسائل امنیتی مرتبط دانست. رفتار تجاوزکارانه در امور اقتصادی، عادی است و قبول خطر، قسمتی از هزینه‌ای است که برای دستیابی به فرصت‌ها پرداخت میشود. (مرادیان، 1391: 91)
3- تهدیدات نظامی: آشکارترین نوع تهدید است که دارای پیشینه طولانی در تاریخ تحولات جامعه بشری میباشد. ویژگی برجسته این دسته از تهدیدات، استفاده از زور است که در ذیل عنوان تخصصی «منازعه» و «جنگ» از آنها یاد میشود. بر این اساس «تهدید نظامی» به استفاده از زور برای دستیابی به اهداف بازیگر در عرصه سیاست عملی دلالت دارد و در گفتمان سنتی از امنیت دارای کاربرد بسیار میباشد. (زارع، 1383: 26)
4- تهدیدات اجتماعی و فرهنگی: فرهنگ و ارزشهای مشترک از عوامل پایداری و استحکام کشورها شناخته شدهاند. غالب حکومت‌ها در کنار سایر عوامل، حفظ و گسترش ارزشهای مورد نظر خود را جزو اهداف و منافع ملی خویش می‌دانند؛ لذا عواملی که منجر به تضعیف یا از بین بردن فرهنگ و ارزشهای مشترک میشوند، جزء تهدیدات آنان تلقی میگردند. (بوزان، ویور و ویلد، 1386: 184)
ب- گونه شناسی تهدیدات از نظر سطح تهدید: تهدیدات فردی، تهدیدات گروهی، تهدیدات ملی، تهدیدات منطقهای، تهدیدات بینالمللی، تهدیدات جهانی. (مرادیان، 1391: 142 الی 137)
پ- گونه شناسی تهدیدات از نظر توازن و تعادل در تهدید: تهدیدات متعادل که در آنها شاهد تعریف تهدید در سطح دو قدرت مشابه یا در وضعیتی مشابه هستیم. تهدیدات نامتعادل که در آنها شاهد تعریف تهدید از سوی قدرت‌های متعلق به سطوح مختلف (مثلاً ابرقدرت بر ضد قدرت‌های ضعیف‌تر) می‌باشیم.
ت- گونه شناسی تهدیدات از نظر تقارن در تهدید: تهدیدات متقارن و تهدیدات نامتقارن.
ث- گونه شناسی تهدیدات از نظر هویت: جهان بینی تک بعدی (ماده گرا)، جهان بینی دو بعدی.
ج- گونه شناسی تهدیدات از نظر جنس: تهدید عینی، تهدید ذهنی.
چ- گونه شناسی تهدیدات از نظر کانون تهدید: تهدید بازیگران، تهدیدات ساختاری.
ح- گونه شناسی تهدیدات از نظر انگیزه تهدید: تهدیدات عمدی، تهدیدات غیرعمدی.
خ- گونه شناسی تهدیدات از نظر کارویژه تهدید: تهدیدات ایذایی، تهدید واقعی یا اصلی. (مرادیان، 1394: 128)
د- گونه شناسی تهدیدات از نظر پیچیدگی: تهدیدات بسیط، تهدیدات مرکب. (افتخاری، 1385: 249)
تهدید هیبریدی[6]
یک مانع مهم در برابر درک تهدیدات هیبریدی این است که پاسخی برای این سؤالات که تهدید هیبریدی چیست و چرا خطر هیبریدی بهوجود میآید، ارائه نشده است. تعریف‌های متناقضی که برای این مفهوم ارائه شده، موجب گردیده تا نظریهپردازان و برنامه‌ریزان بخش نظامی نتوانند انگیزه‌ها و فعالیتهای بالقوه تهدیدات هیبریدی را به‌درستی درک کنند. بر این اساس، مشکلی که وجود دارد این است که شکافی بین منطق شناختی «تعریف» و منحصر به فرد بودن هرکدام از زمینه‌هایی که «هیبرید» خود را در آن نشان میدهد، بهوجود آمده‌است. یعنی هیچ تعریف جامعی وجود ندارد که بتواند همه زمینه‌ها را در هر زمان، مکان یا در هر منطقی دربرگیرد. نظر دکترینی و دقیق ارتش آمریکا که در دستورالعمل عملیاتهای یکپارچه زمینی روشهای مختلف برخورد با جنبه‌های تهدیدات هیبریدی را بیان کردند نیز قابل توجه است. بهطور خاص، این دکترین توصیه میکند که «از روشهای امنیتی مربوط به عملیاتهای ضدشورش در مناطق پرجمعیت و گسترده برای مقابله با بخش‌های غیرمتداول تهدیدات هیبریدی و از روشهای مانور ترکیبی نظامی برای مقابله با بخش‌های متداول تهدیدات هیبریدی استفاده شود. همچنین در مستندات هیئت بازبینی چهارساله اسناد دفاعی ایالات متحده (QDR) که در سال ۲۰۰۶ انتشار یافته، کارشناسان بهطور رسمی وجود تهدیداتی از نوع هیبریدی را به رسمیت شناختند. این تفکر نوظهور در پی کارهای «هافمن» در زمینه سازمان‌های هیبریدی به وجود آمده‌است. (Hoffman,2006:255) اگرچه سازمان‌های دفاعی غربی بهخصوص در آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی، وجود این دو مفهوم را پذیرفتند، اما تعریف و درک آنها یکسان نبود. یک راه خوب برای بحث در مورد این تئوری نوظهور این است که آن را نقطه‌ای در طیف تکامل تئوری‌های جنگی بدانیم در این تهدید نیروهای منظم و نامنظم قابل توجهی به طور همزمان تحت فرماندهی واحدی، عمل میکنند. (Huber, 2014: 45) تا کنون تعریف دقیق و مشخصی از تهدید هیبریدی ارائه نشده است. در این مقاله برای اولینبار این تعریف بیان میشود. البته جنگ هیبریدی یا ترکیبی تعریف شده و محققین این مقاله در کتاب واکاوی رویکردهای جنگ آینده جنگ هیبریدی را تعریف نمودهاند. لذا براساس تعریف جنگ هیبریدی، میتوان گفت که تهدید هیبریدی شامل استفادة بازیگران دولتی یا غیردولتی از همة مولفههای سیاسی، اطلاعاتی، نظامی و اقتصادی با هدف ایجاد بیثباتی در کشور هدف است. تهدید هیبریدی شامل گسترهای از حالت‌های متفاوت از جمله تواناییهای متداول، راهکنشهای نامنظم، انجام خشونت بیرویه و اغتشاش‌های جنایی است که توسط دولتها یا نهادهای غیردولتی هماهنگ میگردد. مصادیق تهدیدهای هیبریدی عبارتند از:
امنیت و سطوح آن
امنیت یعنی اطمینان و فقدان خوف، از یک سو اطمینان، آرامش فکرى و روحى و از سوى دیگر فقدان خوف، دلهره و نگرانى، که موجب سلب آرامش و اطمینان مىگردند.» (مهری، 1381: 77) تغییر و تحول مفهوم تهدید از تهدید نظامی به سایر جنبه‌ها، با تغییر مفهوم امنیت مرتبط است. اکنون مفهوم امنیت موسع شده و این مفهوم دیگر نمیتواند با تعریف مضیق قبلی پاسخ‌گوی ابهامات بینالمللی باشد. دلائل زیر سبب تحول در مفهوم تهدیدات و به دنبال آن تحول در مفهوم امنیت است:
1- با گسترش ارتباطات غیردولتی در فعالیتهای اقتصادی، تجاری، صنعتی، علمی و اجتماعی و ایجاد شرکت‌های چندملیتی، مناسبات دولتها از محدوده دو دولت خارج و تحت تأثیر سازمان‌های غیردولتی قرار گرفته است.
2- افزایش شدت روابط در نظام بینالملل موجب تغییر چهره تهدیدات و آسیب‌ها شده و تهدیدات نظامی را کم رنگ‌تر نموده و به سایر انواع تهدیدات گرایش یافته است.
3- امنیت موسع، زمینه‌ساز فعالیت طرفداران صلح شده است؛ لذا از فعالیت طرفداران نظامی‌گری که به دنبال تجمیع قدرت برای تسلط بر دیگران میباشند، کاسته شده است.
4- با گسترش مفهوم امنیت، پدیدهها دیگر نظامی دیده نمی‌شوند تا به دنبال آن، راه حل نظامی بهعنوان تنها راه برون رفت از مشکل مطرح گردد. بلکه استفاده از روشهای دیگر باعث کاهش عواقب امنیتی کردن پدیدهها شده است.
5- با گسترش هدف‌های اصلی سیاست خارجی، مسائلی همچون جاسوسی، قاچاق، تروریسم و... در ردیف مسائل امنیتی قرار گرفته و تهدید نسبت به امنیت ملی مطرح و از اهمیت نظامی‌گری کاسته شده است.
امنیت را میتوان به سطوح مختلف تقسیم نمود، در این مقاله فقط به سه سطح پرداخته میشود:
1- امنیت جهانی: ایده پردازان امنیت جهانی، گرایش و تفکر آرمانگرایی (ایدهآلیست) دارند. آنان ایده «حکمران جهانی» را مطرح کرده و به عمق و وسعت معضلات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی توجه داشته و در صددند که از فرصت پیش آمده پس از جنگ سرد استفاده نموده و با تشویق همکاری‌های بینالمللی به ویژه بهرهبرداری از سازمان ملل و توانمندی سیاسی سازمان‌های بینالمللی غیردولتی از قدرت و سیطره نهادهای سنتی نظیر حاکمیت دولتها و مرزهای جغرافیایی بکاهند و در مقابل، مکانیسم‌های فنی و حرفه‌ای جدیدی برای مواجهه با معضلات بینالمللی عرضه کنند.
2- امنیت بینالملل: در این رویکرد، امنیت در اتحاد با سایر کشورها و پیمان‌های امنیتی، نظامی و اقتصادی میسر می شود. در جهان امروز، اتحادهای منطقهای و سیاسی- ایدئولوژیک، امری مرسوم بوده و از کارآیی برخوردارند. بر این اساس، تهدید علیه یک کشور، تهدید علیه اتحادیه محسوب میگردد. (ربیعی، 1387: 115)
3- امنیت ملی: امنیت ملی از واژگان پیچیده و مهم هر کشور است که مانند بسیاری از دیگر واژههای علوم انسانی تعریف ثابت و مشخص ندارد؛ اما برداشت اغلب صاحبنظران از امنیت این است که واحدهای سیاسی از خطرات جدی محیط داخلی و خارجی مصون باشند. در این رویکرد به منظور تأمین امنیت، بر عناصر قدرت خودی، توانایی‌ها و امکانات داخلی تأکید میشود. این رویکرد «حفظ محور» بوده و بر قطع وابستگی‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی برای کاهش آسیب پذیری از بیگانگان تأکید دارد. خوداتکایی و خودکفایی و کفایت ملی، راهبردهای اصلی این رویکرد تلقی میگردند. (بیات، 1387: 25)
ابعاد و گفتمانهای امنیت
نظریهپردازان ابعاد امنیت ملی را در اشکال مختلف تقسیم کرده‌اند، لیکن عمده ابعاد امنیت ملی عبارتند از:
1- امنیت سیاسی: به معنای وجود دستگاه سیاسی است که در آن مردم آزادانه و بدون ترس و وحشت بتوانند مواضع سیاسی و باورهای خود را در چارچوب قوانین موجود بیان کنند. در تعریف دیگری امنیت سیاسی چنین تعریف شده است: «موجودیت کشور و ملت، وحدت، انسجام و آشتی ملی و تعامل سازنده بین گروه‌ها و نخبگان سیاسی». (حافظنیا،1390: 23)
2- امنیت اقتصادی: ناظر بر فرآیندهای اقتصادی و نهادهای تولید، توزیع و مصرف، حیات بنگاه‌های اقتصادی در بخش‌های عمومی، دولتی و خصوصی و تعامل سازنده با اقتصاد بینالملل و داد و ستد در بازار جهانی میباشد.
3- امنیت نظامی: امینت نظامی ناظر بر قابلیت و توانایی نیروهای مسلح برای حفاظت از ملت، دولت و ارزشهای اساسی و حیاتی آنها در برابر تهدید و تهاجم نظامی خارجی است. (روشندل، 1374: 19)
4- امنیت اجتماعی:«بوزان» امنیت اجتماعی را قابلیت حفظ الگوهای سنتی زبان، فرهنگ، مذهب، هویت و عرف ملی با شرایط قابل قبولی از تحول می‌داند. «تونیس» معتقد است که امنیت اجتماعی عدم ترس، خطر و هراس در حفظ و نگهداری ویژگیهای مشترک گروه اجتماعی چون مذهب، زبان و سبک زندگی است. (زارع، 1383: 26)
گفتمانهای امنیتی دو گونه هستند: الف-گفتمان سلبی: امنیت عبارتست از وضعیتی که در آن خطری نسبت به منافع بازیگر از سوی دیگر بازیگران وجود نداشته باشد یا بازیگر توان دفع و مدیریت آن را داشته باشد. مکتب رئالیست پیرو این گفتمان هستند، ویژگیهای این تفکر عبارتست از: تهدیدمحوری، تراکمی و بروننگری با نگاه سختافزاری.
ب- گفتمان ایجابی: امنیت وضعیتی است که در آن نسبت متعادلی بین خواستهها از یکسو و کارآمدی نظام حاکم از سوی دیگر، وجود داشته باشد به گونهای که تولید رضایت نماید. به عبارت دیگر امنیت در گفتمان نخست بر مفهوم قدرت و در گفتمان دوم بر مفهوم رضایت استوار است. مکتب ایدهآلیست پیرو این گفتمان هستند، ویژگیهای این تفکر عبارتست از: رضایتمحوری و دروننگری با نگاه نرمافزارانه. (افتخاری،27:1385) بر اساس مبانی نظری و سوالات موجود مدل مفهومی تحقیق طبق شکل زیر میباشد. در این شکل بین تهدیدات و سطوح امنیت یک رابطه دوطرفه وجود دارد، از یکطرف تهدیدات باعث مخدوش شدن سطوح امنیت میگردد و از طرفی دیگر امنیت پایدار باعث کاهش تهدیدات میگردد. از نظر گونهشناسی تهدیدات و امنیت هردو
دارای 4 بُعد (نظامی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی) در سه سطح (بینالمللی، منطقهای و ملی) هستند. بنابراین کاربست تهدیدات هیبریدی با سطوح امنیت، یکسان بودن گونهها از نظر بُعد، نوع و سطح است.
|
تهدیدات هیبریدی |
|
نظامی |
|
سیاسی |
|
اجتماعی |
|
اقتصادی |
|
ملی |
|
منطقه ای |
|
بین المللی |
|
متغیر مستقل |
|
متغیر تابع |
|
سطوح امنیت ج.ا.ایران |
شکل شماره 1: مدل مفهومی تحقیق
روششناسی
این تحقیق به روش توصیفی- تحلیلی با رویکرد کمی انجام گردیده است. در رویکرد کمی از روشهای زمینه‌یابی (پیمایش) و پارامترهای توصیفی استفاده شده است. نتایج پژوهش کاربردی و تصمیمگرا میباشد، لذا نوع پژوهش توسعهای- کاربردی است. قلمرو تحقیق از نظر زمانی، از سال 1397 تا سال 1404 خورشیدی میباشد. از نظر مکانی، یک مسئله عام است و شامل جغرافیای بینالملل میباشد. اطلاعات این تحقیق از دو روش میدانی و «بررسی اسناد و مدارک (کتابخانهای علمی و تخصصی) گردآوری شده است. برای تعیین روایی پرسشنامه از روش روایی محتوا و توزیع دو مرحلهای پرسشنامه بین صاحبنظران بهرهبرداری شده و برای تعیین پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است و میزان ضریب اعتماد با روش آلفای کرونباخ بزرگتر از 7/0 بهدست آمد، بنابراین پرسشنامة مورد استفاده از قابلیت اعتماد لازم برخوردار میباشد. جامعه آماری این تحقیق از صاحبنظران و نخبگان نظامی و سیاسی کشور در حوزه‌ی تهدید و امنیت و متخصصان راهبردی امور دفاعی، تهدیدات و امنیتی که حداقل دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و پنج سال سابقه کارباشند، انتخاب شدهاند. جامعه آماری 83 نفر که بهصورت تمامشمار میباشد. در طراحی پرسشنامه با روش دلفی و با استفاده از نظر صاحبنظران، استادان، متخصصان و خبرگان، امنیتی، شناسایی و سپس پرسشنامة مقدماتی تهیه و دو مرحله بین خبرگان توزیع شد و پس از تعیین اعتبار و روایی آن، پرسشنامة نهایی تهیه گردیده است. برای تعیین روایی پرسشنامه از روش روایی محتوا و توزیع دو مرحلهای پرسشنامه بین صاحبنظران بهرهبرداری شده و برای تعیین پایایی آزمون از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است و یک نمونة اولیه شامل25 پرسشنامه بین استادان دانشگاه عالی دفاع ملی پیشآزمون گردید و سپس با استفاده از دادههای بهدست آمده از این پرسشنامهها و به کمک نرمافزار آماری SPSS میزان ضریب اعتماد با روش آلفای کرونباخ بزرگتر از 75/0 بهدست آمد، بنابراین پرسشنامة مورد استفاده از قابلیت اعتماد لازم برخوردار میباشد.
تجزیه و تحلیل یافتههای تحقیق
تجزیه و تحلیل جامعه نمونه
جامعه نمونه بر اساس جایگاه شغلی، سنوات خدمتی و مدرک تحصیلی تجزیه و تحلیل شدهاند. بیش از 43% از جامعه نمونه در جایگاه 18 و بیش از 36% دارای 30 سال خدمت به بالا میباشند، پس جامعه نمونه دارای جایگاه شغلی مدیریتی و فرماندهی بوده و از تجربه و تخصص خوبی برخوردار میباشند، از طرفی بیش از 87% دارای مدرک تحصیلی دکترا میباشند.
جدول شماره 1: ویژگیهای جامعه نمونه
|
ردیف |
جایگاه شغلی |
فراوانی |
درصدفراوانی |
سنوات خدمتی |
فراوانی |
درصدفراوانی |
مدرک تحصیلی |
|
1 |
20 به بالا |
10 |
12% |
35 سال به بالا |
21 |
3/25% |
87% جامعه نمونه دارای مدرک دکترا و 13% کارشناسی ارشد است. |
|
2 |
19 |
18 |
7/21% |
30تا 35 سال |
30 |
1/36% |
|
|
3 |
18 |
36 |
4/43% |
25 تا 30 سال |
27 |
6/32% |
|
|
4 |
17 |
19 |
9/22% |
20 تا 25 سال |
5 |
6% |
|
|
5 |
جمع کل |
83 |
100% |
جمع کل |
83 |
100% |
تجزیه و تحلیل
به منظور تجزیه و تحلیل سوالهای تحقیق و براساس پرسشنامههای تنظیم‌شده که بین جامعه نمونه توزیع گردیده و پاسخهای اخذ شده از آنها مقادیر به‌دست‌آمده برای یافتهها در قالب جدول زیر درج و میانگین وضع موجود، وزن، وزن موزون و امتیاز موزون برای هر یک از سوالات به صورت جداگانه به شرح زیر محاسبه شده است:
1- میانگین امتیاز هر عامل بر اساس طیف لیکرت محاسبه میگردد (معدل پاسخهای دریافتی)،
2- با استفاده از نظر خبرگی وزن هر عامل از 1 تا 5 مشخص میگردد،
3- میانگین امتیاز هر عامل بر جمع کل امتیاز تقسیم شده و وزن موزون هر عامل بهدست میآید،
4- وزن موزون هر عامل ضربدر میانگین کل شده و امتیاز موزون هر عامل بهدست میآید.
جدول شماره 2 در قالب طیف لیکرت (خیلیزیاد - زیاد - متوسط- کم - خیلیکم) و بر اساس نمره 5و 4و 3و 2و 1 تنظیم شده است. یعنی عواملی که میانگین نمره 3 به بالا(متوسط) بگیرند تأیید میگردند. بر اساس پرسشنامههای دریافتی میانگین امتیاز هر یک از عوامل بیشتر از 3 میباشد، بنابراین عوامل زیر توسط جامعه نمونه تأیید شده است. عواملی که میانگین نمره دریافتی آنها کمتر از حد متوسط بوده (3) مورد تأیید جامعه نمونه قرار نگرفته و به همین دلیل در جدول زیر تجزیه و تحلیل کمی نشدهاند. تعداد 37 سوال به جامعه نمونه واگذار گردید که نتیجه آن عبارتست از: 13 سوال نمره خیلیزیاد، 11 سوال نمره زیاد، 6 سوال متوسط به بالا و 7 سوال نمره کم دریافت نمودهاند. تعداد 30 سوال بهعلت کسب نمره بیشتر از متوسط (3) تجزیه و تحلیل شدهاند. سوالاتی که نمره متوسط به بالا دریافت نمودهاند باوجود این که میانگین آنها کمتر از میانگین کل (6/3) است، اما چون امتیاز آنها بیشتر از حد متوسط (3) است پذیرفته شده و تجزیه و تحلیل شدهاند. این سوالات عبارتند از: تضمین امنیتی برای حامیان آمریکا، واپایش مداوم صحنه ایران، ائتلافسازی و منزویسازی ایران، طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا، سرباز هوشمند علیه ایران، سپر دفاع موشکی در منطقه. سوالاتی که میانگین امتیاز آنها کمتر از 3 بوده و یا نمره کم دریافت نمودهاند تجزیه و تحلیل نشدهاند، این سوالات عبارتند از: مسابقه تسلیحاتی در منطقه غرب آسیا، روابط عربستان سعودی با رژیم صهیونیستی، روابط روسیه با رژیم صهیونیستی، بحران آب در ایران، اصل هزینه- منفعت علیه ایران، خلاء قدرت در غرب آسیا، تهدید(جنگ) هویتی علیه ایران. تهدیداتی که دارای علامت ستاره هستند همزمان در 2 نقش و یا در 2 سطح نقشآفرینی میکنند. طبق جدول شماره 2 سوالات پذیرفته شده عبارتند از:
1- شکاف راهبردی: شکاف بین راهبردهای نظامی و سیاسی کشور با بهرهگیری دشمن از دیپلماسی پنهان و لابی گروههای فشار در داخل. تلاش سازمانیافته و هدفمند رسانهای غرب برای القاء و ایجاد شکاف میان مردم و مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران بهمنظور اثرگذاری بر کارکرد نیروهای مسلح.
2- مشروعیت سازی: حداکثر بهره برداری از ظرفیت سازمان ها و حقوق بینالملل برای تأثیر‌گذاری و جلوگیری از احقاق حقوق و حقانیت ج.ا.ایران.
3- مشروعیتزدایی: تحرکات سیاسی حول محورهایی چون ناکارآمدی نظام سیاسی ایران و عدم توان آن در برقراری امنیت داخلی باهدف مشروعیت‌زدائی از نظام بهطور مشخص بر آسیب‌پذیری داخلی متمرکز خواهد شد.
4- بی‌ثبات سازی داخلی: عملیات روانی و مدیریت افکار عمومی به منظور تزلزل در اعتماد و انسجام ملّت و حکومت. تلاش برای اثبات ناکارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران در تأمین خواستهها و تقاضاهای مردم.
5- کاهش استحکام داخلی: ایجاد نارضایتی مدنی و زمینه سازی برای آشوب‌های داخلی و امنیتی و تقویت گرایش های قومی- مذهبی و جدایی طلبانه
6- نفوذ در ارکان نظام: نفوذ در بدنه دستگاههای دولتی و تصمیمگیر در حوزههای سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برای برهم زدن تعادل تصمیمگیری و تغییر رفتار مسئولین و تسلیم شدن در برابر خواستههای نامشروع آمریکا.
7- تضعیف ارکان نظام: تهاجم روانی و تبلیغی به نظام و رهبری و ارکان حکومتی و قدرت ملّی.
8- طرح مطالبات مردمی: در این روش بیشتر مطالبات صنفی، قشری، قومی، مذهبی و گروهی را بهانه قرار داده و با طرح موضوعاتی نظیر افزایش حقوق و یا تظلمخواهی از دستگاه حاکمه مردم را به خیابانها آورده تا به بهانه مطالبه حق خود، ناامنی را ترویج نمایند.
9- نا امن سازی پایتخت: تلاش برای ایجاد بی ثباتی و چالشهای امنیتی در تهران با هدف از تعادل خارج نمودن گرانیگاه سیاسی و امنیتی کشور.
10- تهیسازی از درون: ایجاد گسل بین مردم با نظام از طریق اخلال و آشفتگی در سیستم اقتصادی و مسیر خدمات و نیازهای ضروری مردم.
11- فشار از بیرون: تهدید به حمله نظامی و روی میز بودن تمام گزینهها و متهم کردن ایران بهعنوان کشور بهاصطلاح حامی تروریسم.
12- تضمین امنیتی برای حامیان آمریکا: ارائه تأمین و تضمین امنیتی و دفاعی برای نیروهای آمریکایی مستقر در منطقه، رژیم صهیونیستی و کشورهای مشارکت کننده در حمله به ج.ا.ایران.
13- تضعیف محور مقاومت: تضعیف و محدود سازی گروههای مقاومت به عنوان عمق استراتژیک ج.ا.ایران و شکست انصارا... و پیروزی ائتلاف سعودی در جنگ با یمن و تلاش چندوجهی و پر شدت جهت قطع پیوندهای راهبردی سیاسی و نظامی- امنیتی ایران با کشورها و گروههای محور مقاومت در منطقه و جهان.
14- توزیع توان (فرسایش): مشغول سازی و اختلال در بسیج و سازماندهی نیروهای اجتماعی برای مقابله با تهدیدات نظامی و امنیتی.
15- تهدیدات سایبری و فضای مجازی: تهاجم سایبری به زیرساختهای اقتصادی، صنعتی، نظامی و شبکههای ارتباطی و مدیریت نافرمانیهای مدنی از طریق فضای مجازی.
16- انهدام زیرساختها: هدف قراردادن مراکز و شبکه زیر ساختی و مراکز توزیع انرژی و خدمات عمومی.
17- عملیات اطلاعاتی: نفوذ در ارکان نظام ج.ا.ایران و بدنه سیاسی، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی آن و تشدید اقدامات جاسوسی و عملیات اطلاعاتی سایبری و الکترونیکی و ارزیابی همهجانبه اطلاعاتی علیه اهداف حساس، حیاتی و مراکز تصمیم ساز و تصمیم گیر در ج.ا.ایران.
18- واپایش مداوم صحنه: کنترل اقدامات صحنه جنگ و تأثیر آن بر افکار عمومی به صورت مداوم و برخط (آنلاین) از صحنه تاکتیک تا عالیترین سطح تصمیمگیری صحنه جنگ.
19- تحریمهای فلجکننده: ظهور گسترده آثار تحریمهای همهجانبه آمریکا علیه ج.ا.ایران. قرار دادن ایران در محور شرارت اوج اقدام آمریکا علیه ایران بود که تبعات حاصل از آن، محدودیت هرگونه قرارداد اقتصادی یا رابطه سیاسی برخی کشورها با ایران بود.
20- اجماعسازی علیه ایران: همراهی مردم، کنگره آمریکا و سایر بازیگران منطقهای و فرامنطقهای برای آغاز جنگ علیه ج.ا.ایران.
21- ائتلافسازی و منزویسازی ایران: در این راستا تشکیل ائتلاف ضد ایران با استفاده از کشورهای منطقه و در صورت امکان ائتلاف بینالمللی مهمترین اقدامی است که ایالات متحده بر آن تمرکز نموده است.
22- امنیتی کردن موضوع ایران: این طرح به عنوان بخشی از راهبرد امنیت ملی آمریکا به منظور دسترسی به اهدافی چون مقابله با پدیده تروریسم و خاستگاه آن در منطقه؛ سرکوب به اصطلاح کشورهای یاغی، قانون‌شکن و مخالف صلح خاورمیانه، مقابله با کشورهای دارای سلاحهای کشتارجمعی انجام گرفت.
23- بیثباتی امنیتی در ایران: گسترش بیثباتی امنیتی در اطراف مرزهای ج.ا.ایران بهویژه افغانستان، عراق و پاکستان و تشدید حضور داعش و گروههای معارض ج.ا.ایران ازجمله گروهک منافقین، داعش، گروههای جدایی‌طلب بلوچ و طالبان در افغانستان و تلاش آنها برای نفوذ فکری و عضوگیری از میان اقلیتهای مذهبی ساکن در مناطق مرزی ایران و احتمال افزایش دایره نفوذ آنها در سایر کشورها.
24- بیثباتی منطقهای: فضای قدرت متغیر کنونی و روندهای رو به گسترش بیثباتی منطقهای ممکن است ایران و آمریکا را ناخواسته به سوی برخورد نظامی سوق دهد. برخورد نظامی ج.ا.ایران و رژیم صهیونیستی و یا با یکی از متحدین آمریکا در خلیج‌فارس، باعث ورود آمریکا به صحنه‌ی درگیری با ج.ا.ایران میشود.
25- طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا: منجر به تجزیه برخی از کشورها مثل عراق، سوریه و یمن میگردد. طرح نافرجام همهپرسی استقلال کردستان عراق در راستای طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا ارزیابی میگردد.
26- جنگ نیابتی علیه ایران: جنگ از سوی آمریکا، عربستان سعودی و گروههای تکفیری- تروریستی، مهمترین تهدید از سوی سعودی جنگ نیابتی است و نیروهای مسلح باید آمادگی مقابله با چنین جنگی که میتواند در خارج از مرزها و حتی داخل کشور اتفاق بیفتد، داشته باشند.
27- کاهش جمعیت: نرخ رشد باروری سیر نزولی دارد و جمعیت ایران در حال پیر شدن است، به همین دلیل نیروهای مسلح ج.ا.ایران در آینده نزدیک بهشدت با کمبود نیروی انسانی متعهد و متخصص مواجه میگردند.
28- تهدیدات شناختی: این تهدید برای تسخیر ذهن انسان بهخصوص نیروهای نظامی از طریق جنگ در فضای ذهن بهمنظور القای یأس و ناامیدی در سرباز و منصرف کردن آن از ادامه جنگ میباشد.
29- سرباز هوشمند: تغییر صحنه نبرد از صحنه نبرد فیزیکی به صحنه دیجیتال که در آن دشمن به‌آسانی قابل شناسایی و رؤیت توسط نیروهای خودی نیست. مجهز شدن سربازان آینده به فناوریهای جدید شناسایی، ارتباطی، تسلیحاتی و ادوات سبک و با قابلیت چندگانه (هدف‌گیری دقیق و سریع، دید لیزری و سامانه کنترل آتش لیزری، قدرت آتش و تخریب بالا، جایگزین شدن «سرباز هوشمند» با «سرباز فیزیکی» کنونی در جنگهای آینده).
30- سپر دفاع موشکی: خرید سرسامآور تجهیزات نظامی توسط عربستان سعودی از آمریکا و شکلگیری شبکه یکپارچه سامانه دفاع موشکی کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس (با حمایت فنی- تجهیزاتی آمریکا) و پیوستگی آن با سامانه دفاع موشکی منطقهای آمریکا و ناتو در منطقه.
جدول شماره 2 بیانگر میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی بر سطوح امنیت ج.ا.ایران است. طبق محاسبات بهعمل آمده در جدول زیر میانگین کل امتیازها برابر با 6/3 است که با میانگین کل وزن و جمع کل امتیاز موزون برابر است و از طرفی جمع وزن موزون برابر با 1 میباشد، نتایج حاصله بیانگر دقت محاسبات است.
جدول شماره 2: میانگین پاسخهای دریافتی پیرامون میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی بر سطوح امنیت ج.ا.ایران
|
ردیف |
عنوان تهدید هیبریدی |
نوع تهدید |
سطح تهدید |
میانگین امتیاز |
وزن |
وزن موزون |
امتیاز موزون |
|
1 |
شکاف راهبردی در ایران * |
سیاسی- اجتماعی |
ملی |
4.38 |
4 |
032/ |
115/ |
|
2 |
مشروعیت سازی علیه ایران(تروریسم) |
سیاسی |
بینالمللی |
4.18 |
4 |
031/ |
112/ |
|
3 |
مشروعیت زدایی از ایران * |
سیاسی- اجتماعی |
ملی |
3.81 |
4 |
028/ |
101/ |
|
4 |
بی‌ثبات سازی داخلی ایران * |
سیاسی- اجتماعی |
ملی |
4.28 |
5 |
031/ |
112/ |
|
5 |
کاهش استحکام داخلی ایران |
اجتماعی |
ملی |
4.45 |
5 |
033/ |
119/ |
|
6 |
نفوذ در ارکان نظام ایران |
سیاسی |
بینالمللی |
3.93 |
3 |
029/ |
104/ |
|
7 |
تضعیف ارکان نظام ایران |
سیاسی |
ملی |
4.23 |
3 |
031/ |
112/ |
|
8 |
طرح مطالبات مردمی در ایران * |
اقتصادی- اجتماعی |
ملی |
4.40 |
4 |
032/ |
115/ |
|
9 |
ناامن سازی پایتخت ایران |
اجتماعی |
ملی |
3.98 |
4 |
029/ |
104/ |
|
10 |
تهیسازی از درون در ایران * |
اجتماعی- اقتصادی |
بینالمللی- ملی |
4.26 |
5 |
031/ |
112/ |
|
11 |
فشار از بیرون علیه ایران * |
نظامی- سیاسی |
بینالمللی |
3.97 |
4 |
029/ |
104/ |
|
12 |
تضمین امنیتی برای حامیان آمریکا * |
نظامی |
بینالمللی- ملی |
3.51 |
4 |
026/ |
094/ |
|
13 |
تضعیف محور مقاومت * |
نظامی- سیاسی |
بینالمللی- منطقهای |
4.22 |
5 |
031/ |
112/ |
|
14 |
توزیع توان ایران * |
نظامی- اقتصادی |
بینالمللی- ملی |
3.69 |
3 |
027/ |
097/ |
|
15 |
سایبری و فضای مجازی علیه ایران |
اجتماعی |
بینالمللی |
4.30 |
4 |
032/ |
115/ |
|
16 |
انهدام زیرساختهای ایران * |
نظامی- اقتصادی |
بینالمللی |
4.22 |
4 |
031/ |
112/ |
|
17 |
عملیات اطلاعاتی علیه ایران |
همهجانبه |
بینالمللی |
4.02 |
4 |
029/ |
104/ |
|
18 |
واپایش مداوم صحنه ایران |
نظامی |
بینالمللی |
3.76 |
3 |
028/ |
101/ |
|
19 |
تحریمهای فلجکننده علیه ایران * |
اقتصادی- سیاسی |
بینالمللی |
4.29 |
4 |
031/ |
112/ |
|
20 |
اجماعسازی علیه ایران * |
نظامی- سیاسی |
بینالمللی- منطقهای |
3.88 |
4 |
028/ |
101/ |
|
21 |
ائتلافسازی و منزویسازی ایران * |
نظامی- سیاسی |
بینالمللی- منطقهای |
3.49 |
4 |
026/ |
094/ |
|
22 |
امنیتی کردن موضوع ایران * |
نظامی- سیاسی |
بینالمللی- منطقهای |
3.83 |
4 |
028/ |
101/ |
|
23 |
بیثباتی امنیتی در ایران * |
نظامی- اجتماعی |
منطقهای |
4.29 |
3 |
031/ |
112/ |
|
24 |
بیثباتی منطقهای علیه ایران * |
نظامی |
بینالمللی- منطقهای |
3.87 |
4 |
028/ |
101/ |
|
25 |
طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا * |
سیاسی |
بینالمللی- منطقهای |
3.42 |
3 |
025/ |
090/ |
|
26 |
جنگ نیابتی علیه ایران |
نظامی |
بینالمللی- منطقهای |
3.88 |
3 |
028/ |
101/ |
|
27 |
کاهش جمعیت در ایران |
اجتماعی |
ملی |
3.82 |
3 |
028/ |
101/ |
|
28 |
تهدیدات شناختی علیه ایران * |
نظامی- سیاسی |
بینالمللی |
3.69 |
3 |
027/ |
097/ |
|
29 |
سرباز هوشمند علیه ایران |
نظامی |
بینالمللی |
3.03 |
3 |
022/ |
079/ |
|
30 |
سپر دفاع موشکی در منطقه * |
نظامی |
بینالمللی- منطقهای |
3.31 |
3 |
024/ |
086/ |
|
31 |
مسابقه تسلیحاتی در منطقه غرب آسیا |
نظامی |
منطقهای |
2.61 |
3 |
019/ |
068/ |
|
32 |
روابط عربستان سعودی با رژیم صهیونیستی |
سیاسی |
منطقهای |
2.72 |
3 |
020/ |
072/ |
|
33 |
روابط روسیه با رژیم صهیونیستی |
سیاسی |
بینالمللی |
2.42 |
3 |
018/ |
065/ |
|
34 |
بحران آب در ایران |
اجتماعی |
ملی |
2.53 |
3 |
018/ |
065/ |
|
35 |
اصل هزینه- منفعت علیه ایران * |
نظامی- اقتصادی |
بینالمللی |
2.81 |
3 |
020/ |
072/ |
|
36 |
خلاء قدرت در غرب آسیا |
سیاسی |
منطقهای |
2.59 |
3 |
019/ |
068/ |
|
37 |
تهدید(جنگ) هویتی علیه ایران * |
اجتماعی- نظامی |
منطقهای- ملی |
2.89 |
3 |
021/ |
076/ |
|
38 |
جمع کل |
134.149 |
134 |
1 |
6/3 |
||
|
39 |
میانگین کل |
3.6 |
3.6 |
027/ |
097/ |
||
تعداد 30 تهدید هیبریدی در سه سطح وجود دارد. سطح بینالملل 21 تهدید، ملی 11 تهدید و منطقهای 9 تهدید میباشد. تعداد 11 تهدید همزمان در دو سطح فعال میباشند. تهدیدات هیبریدی از نظر گونه، به چهار بُعد تقسیم شدهاند. بُعد نظامی 16 نوع تهدید، بُعد سیاسی 14 نوع، بُعد اجتماعی 10 نوع و بُعد اقتصادی 5 نوع تهدید میباشد. تعداد 15 نوع همزمان دارای دو نقش میباشند. طبق نمودار زیر تعداد 21 تهدید هیبریدی بر سطح امنیت بینالملل ج.ا.ایران موثر هستند.
نمودار شماره 1: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی بر سطح امنیت بینالملل ج.ا.ایران
بر اساس جدول شماره2، تعداد 9 تهدید هیبریدی بر سطح امنیت منطقهای ج.ا.ایران موثر هستند، نمودار زیر بیانگر میزان تأثیر این تهدیدات است.
نمودار شماره 2: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی بر سطح امنیت منطقهای ج.ا.ایران
بر اساس جدول شماره2، تعداد 11 تهدید هیبریدی بر سطح امنیت ملی ج.ا.ایران موثر هستند، نمودار زیر بیانگر میزان تأثیر این تهدیدات است.
نمودار شماره 3: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی بر سطح امنیت ملی ج.ا.ایران
بر اساس جدول شماره2، تعداد 16 تهدید هیبریدی نظامی بر سطوح محتلف امنیت ج.ا.ایران موثر هستند، نمودار زیر بیانگر میزان تأثیر این تهدیدات است.
نمودار شماره 4: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی نظامی بر سطوح مختلف امنیت ج.ا.ایران
بر اساس جدول شماره2، تعداد 14 تهدید هیبریدی سیاسی بر سطوح محتلف امنیت ج.ا.ایران موثر هستند، نمودار زیر بیانگر میزان تأثیر این تهدیدات است.
نمودار شماره 5: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی سیاسی بر سطوح مختلف امنیت ج.ا.ایران
بر اساس جدول شماره2، تعداد 10 تهدید هیبریدی اجتماعی بر سطوح محتلف امنیت ج.ا.ایران موثر هستند، نمودار زیر بیانگر میزان تأثیر این تهدیدات است.
نمودار شماره 6: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی اجتماعی بر سطوح مختلف امنیت ج.ا.ایران
بر اساس جدول شماره2، تعداد 5 تهدید هیبریدی اقتصادی بر سطوح محتلف امنیت ج.ا.ایران موثر هستند، نمودار زیر بیانگر میزان تأثیر این تهدیدات است.
نمودار شماره 7: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی اقتصادی بر سطوح مختلف امنیت ج.ا.ایران
در تهدیدات سنتی شروع جنگ با دولتها، اجرای جنگ با نظامیان و خاتمه جنگ با دولتها بود. اما چنانچه تهدیدات هیبریدی تبدیل به جنگ شود، شروع جنگ با بازیگران[7]، اجرای جنگ با ملتها، مدیریت جنگ با دولتها و حمایت مردمی با محوریت نظامیان و نهایتاً خاتمه جنگ با دولتها میباشد. در کشورهایی که دارای رویکرد تهدیدمحور هستند، تهدیدات باعث مخدوش شدن سطح امنیت میگردد، اما در کشورهایی که دارای رویکرد امنیتمحور هستند، امنیت پایدار باعث کاهش یا دفع تهدید میگردد. رابطه بین تهدیدات سنتی و سطوح امنیت بهصورت دوطرفه است، یعنی از یکطرف نوع، میزان و شدت تهدیدات سنتی باعث مخدوش شدن سطح امنیت میگردد و از طرفی دیگر امنیت پایدار باعث کاهش و یا دفاع تهدید سنتی میگردد. رابطه تهدیدات هیبریدی با سطوح امنیت بیشتر بهصورت یکطرفه است، یعنی شدت و میزان تهدید هیبریدی بهقدری زیاد است که از طریق ایجاد بحران، امنیت یک کشور را مختل و ژلهای مینماید و هرچه امنیت پایدار و باثبات در کشور وجود داشته باشد بازهم امنیت مخدوش میگردد به عبارتی دیگر امنیت پایدار نمیتواند تهدید هیبریدی را بهطور کامل کاهش یا دفع نماید، شاید مقدار کمی از آن را مدیریت نماید.
نتیجهگیری
پاسخ سوال اصلی تحقیق: براساس تجزیه و تحلیل بهعمل آمده از پرسشنامههای دریافتی اغلب تهدیدها بهصورت ترکیبی میباشند یعنی همزمان دارای 2 نقش و یا 2 سطح هستند. اغلب تهدیدهای نظامی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بهصورت همزمان (همزمانی چند تهدید) و همافزا اجرا میشوند. تهدیدهای نظامی بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است، این امر بیانگر این است که هنوز تهدیدهای نظامی ارزش خود را حفظ نموده اما تاکتیک، تکنیک و روش اجرای آن تغییر یافته است. تهدیدهای نظامی از حالت سخت و فیزیکی به حالت نرم و هوشمند تبدیل شده است، به همین دلیل رویکرد تهدیدهای نظامی از تخریبمحور به تأثیرمحور تغییر یافته است. این تغییر رویکرد باعث پدیدار شدن تهدیدهای هیبریدی شده است. هرچه از شدت تخریب و هزینه تهدیدهای نظامی کاسته شود و از طرفی هرچه تهدیدهای نظامی با سایر تهدیدها بهخصوص تهدید سیاسی ترکیب شود، تهدیدات هیبریدی برجستهتر و نمایان میگردد. تهدیدهای سیاسی دومین نوع تهدیداتی هستند که بهصورت ترکیبی و همزمان با تهدیدهای نظامی اجرا میگردند. ترکیب تهدیدهای نظامی با سیاسی یکی از مصادیق تهدیدهای هیبریدی است. تهدیدهای اجتماعی و اقتصادی، سومین و چهارمین نوع تهدید هستند که بهصورت ترکیبی با تهدیدهای نظامی و سیاسی اجرا میگردند. ترکیب تهدیدات باعث همافزایی در اجرای تهدید میگردد. با توجه به این که تهدیدات موجود بیشتر در سطح بینالملل و ملی میباشند، میتوان ادعا نمود که دشمن از طریق ترکیب همزمان انواع تهدیدها در سطح بینالملل و ملی بهدنبال اجرای راهبرد «فشار از بیرون و تهیسازی از درون» است. پس دشمن قصد دارد انواع تهدیدات هیبریدی(نظامی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی) را همزمان علیه سطوح امنیت ج.ا.ایران اجرا نماید. در تهدیدات هیبریدی دشمن تلاش میکند مردم را در مقابل نظام و دولت قرار دهد، بنابراین فرآیند تبدیل تهدیدات سنتی به جنگ با فرآیند تبدیل تهدیدات هیبریدی به جنگ متفاوت است. شکل شماره 2 بیانگر نحوهی تبدیل تهدیدات سنتی به جنگ است که فرآیند شروع و خاتمه جنگهای گذشته را نشان میدهد، شکل شماره 3 بیانگر نحوهی تبدیل تهدیدات هیبریدی به جنگ است که فرآیند شروع و خاتمه جنگهای آینده را نشان میدهد.
|
شکل شماره 3: فرآیند تبدیل تهدیدات هیبریدی به جنگ |
|
شکل شماره 2: فرآیند تبدیل تهدیدات سنتی به جنگ |
نتیجه مهم و اساسی تحقیق این است که طبق شکل شماره 4 کاربست تهدیدات سنتی با سطوح امنیت بهصورت دوطرفه است، یعنی به همان میزان که تهدیدات سنتی باعث ایجاد اختلال در سطح امنیت یک کشور میشود، به همان میزان هم امنیت پایدار و باثبات باعث کاهش یا دفع تهدید میگردد. کشورهایی که رویکرد تهدیدمحور دارند از طریق تهدید کردن کشور هدف بهدنبال مختل نمودن امنیت آن کشور هستند، این رویکرد بسیار هزینهبر بوده و ممکن است تبدیل به جنگ شود. کشورهایی که رویکرد امنیتمحور دارند از طریق ایجاد امنیت پایدار و باثبات بهدنبال دفع یا کاهش تهدید هستند، این رویکرد کمهزینه بوده و به احتمال زیاد تبدیل به جنگ نمیشود. با توجه به مطالب بالا میتوان نتیجه گرفت که رویکرد امنیتمحوری بهتر از رویکرد تهدیدمحوری است. کاربست تهدیدات هیبریدی با سطوح امنیت بیشتر بهصورت یکطرفه است، یعنی باوجود ثبات و امنیت پایدار، تهدیدات هیبریدی، امنیت کشور را مختل نموده و باعث ایجاد بیثباتی و ناامنی میگردد. نمونه بارز آن فتنه سال 1388 که از جنس سیاسی و اجتماعی بود، اغتشاشات سال 1396 که از جنس اقتصادی (مطالبات معیشتی) و اجتماعی بود. یکی دیگر از مصادیق تهدیدات هیبریدی که از نوع نظامی است تلاش برای محدود کردن اقتدار دفاعی ج.ا.ایران از طریق متوقف کردن فعالیتهای موشکی و کاهش نفوذ منطقهای ج.ا.ایران است. بنابراین طبق شکل شماره 5 کاربست و رابطه تهدیدات هیبریدی با سطوح امنیت بیشتر بهصورت یکطرفه است، البته ثبات و امنیت پایدار تا حدودی باعث کاهش اثر تهدیدات هیبریدی میگردد، اما قابلیت دفع یا خنثی نمودن کامل آن را ندارد، به همین دلیل در شکل شماره 5 فلش نازک از امنیت به سوی تهدیدات هیبریدی کشیده شده است. باوجود این که ج.ا.ایران کشوری باثبات و جزیرهی امن منطقه است، اما دشمن طی سالهای اخیر، از طریق اجرای تهدیدات هیبریدی، بهدنبال غافلگیری راهبردی و کاهش ضریب امنیت بینالمللی، منطقهای و ملی ج.ا.ایران بوده است. بنابراین تنها راه نجات کشور، وحدت بین مردم و مسئولین، استحکام ساخت درونی نظام با تکیه بر قدرتدرونزای داخلی و مقاومت در مقابل زیادهخواهی دشمن است، این امر مهم از طریق بصیرت و ولایتمداری محقق میگردد.
|
|
|
تهدیدات سنتی |
|
امنیت پایدار |
|
تهدیدات هیبریدی |
|
امنیت پایدار |
|
شکل شماره 4: رابطه تهدیدات سنتی با سطوح امنیت |
|
شکل شماره 5: رابطه تهدیدات هیبریدی با سطوح امنیت |
بر اساس تجزیه و تحلیل بهعمل آمده تفاوت بین تهدیدات سنتی با تهدیدات هیبریدی طبق جدول زیر میباشد.
جدول شماره 3: مقایسه تطبیقی بین تهدیدات سنتی با تهدیات هیبریدی
|
ردیف |
ویژگی تهدیدات سنتی |
|
ویژگی تهدیدات هیبریدی |
|
1 |
هدف: دولت- نیروهای مسلح- زیرساختها- مردم |
|
هدف: مردم- زیرساختها- دولت- نیروهای مسلح |
|
2 |
زمان زیاد وهزینه زیاد |
|
زمان کم و هزینه کم |
|
3 |
اثرگذاری مقطعی و ماندگاری کم |
|
اثرگذاری بلندمدت و ماندگاری زیاد |
|
4 |
بیثباتی بطئی و سطحی |
|
بیثباتی امنیتی و عمیق |
|
5 |
ایجاد شکاف بین مردم و مسئولین |
|
ایجاد گسل بین مردم با نظام |
|
6 |
فشار مستقیم به دولت |
|
فشار غیرمستقیم به مردم |
|
7 |
اختلال در تصمیمگیری و مدیریت کشور |
|
تسلیم شدن در مقابل خواستههای نامشروع |
|
8 |
متکی به تجهیزات و سلاحهای سختافزاری |
|
متکی به سلاحهای نرمافزاری مثل فضای مجازی و رسانه |
|
9 |
تخریب زیرساختها وتضعیف نیروهای مسلح |
|
تضعیف روحیه مقاومت و ازبین بردن حمایت مردمی |
|
10 |
متکی به ظرفیتهای نظامی و دولتی |
|
استفاده از تمام منابع نظامی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ظرفیتهای مردمی و بخش خصوصی |
|
11 |
متکی به ائتلافهای رسمی |
|
استفاده از گروههای فراملی و ائتلافهای غیررسمی |
|
12 |
تبدیل به جنگ مستقیم و محدود میشود |
|
تبدیل به جنگ نیابتی و تمامعیار میشود |
|
13 |
امنیت و ثبات یک کشور را ژلهای و شکننده میکند |
|
امنیت و ثبات یک منطقه را مختل میکند. |
تعداد 30 نوع تهدید در 4 بُعد احصاء شده است اما چون 15 نوع از تهدیدها همزمان دارای 2 نقش است، درمجموع از نظر گونهشناسی تعداد 45 نوع تهدید هیبریدی در 4 بُعد بهدست آمده است، اولویتبندی این تهدیدات عبارتند از: الف- تهدیدات نظامی 16 نوع، ب- سیاسی 14 نوع، ج- اجتماعی 10 نوع، د- اقتصادی 5 نوع. تعداد 11 نوع از تهدیدات هیبریدی همزمان در 2 سطح فعال هستند، درمجموع از نظر سطوح امنیت 41 تهدید در 3 سطح نقشآفرینی میکنند. اولویتبندی سطوح تهدیدات عبارتند از: الف- سطح بینالمللی 21 نوع تهدید، ب- سطح منطقهای 9 نوع تهدید، ج- سطح ملی 11 نوع تهدید. بر اساس طیف لیکرت میانگین تهدیدات از 1 تا 5 محاسبه شده است. تهدیداتی که میانگین آنها از حد متوسط به بالا یعنی عدد 3 به به بالا است بهعنوان تهدیدات هیبریدی موثر شناسایی شدهاند. طبق جدول شماره 4 میزان اثرگذاری تهدیدات هیبریدی بر سطح امنیت بینالمللی و ملی درحد خیلی زیاد است، اما در سطح منطقهای درحدزیاد میباشد. بنابراین خطرناکترین نوع تهدیدات هیبریدی علیه ج.ا.ایران در سطح بینالملل و ملی وجود دارد. این امر تأیید کننده راهبرد «فشار از بیرون و تهیسازی از درون» است. جدول زیر بیانگر میزان تأثیر انواع تهدیدات هیبریدی علیه ج.ا.ایران در سطح بینالملل، منطقهای و ملی است، میانگین کل انواع تهدیدات در سطوح مختلف محاسبه شده و طبق جدول و نمودار زیر میباشد.
جدول شماره 4: میزان تأثیر کل تهدیدات هیبریدی بر سطوح مختلف امنیت
|
ردیف |
سطح تهدید |
جمع کل |
میانگین کل |
|
1 |
تهدیدات هیبریدی بینالمللی |
16.11 |
4.03 |
|
2 |
تهدیدات هیبریدی منطقهای |
11.95 |
3.98 |
|
3 |
تهدیدات هیبریدی ملی |
16.09 |
4.02 |
نمودار شماره 8: میزان تأثیر کل تهدیدات هیبریدی بر سطوح مختلف امنیت
الف- پاسخ سوال فرعی اول: طبق جدول زیر تعداد 16 تهدید نظامی در سه سطح احصاء شده است. از 16 تهدید 9 نوع آن همزمان دارای 2 نقش (6 تهدید همزمان سیاسی، 1 تهدید اجتماعی و 2 تهدید اقتصادی) میباشند. تقسیمبندی سطوح تهدیدات نظامی عبارتست از: تعداد، 2 تهدید نظامی در سطح ملی، 8 تهدید در سطح منطقهای و 15 تهدید در سطح بینالمللی قرار دارد. تعداد 9 تهدید همزمان در دو سطح فعال میباشند. (سطح بینالمللی و منطقهای 7 تهدید و سطح بینالمللی و ملی 2 تهدید) وجود 15 تهدید نظامی در سطح بینالملل بیانگر راهبرد «فشار از بیرون» است که توسط دشمن در حال حاضر اجرا میگردد. تهدیدات هیبریدی ناشی از ترکیب انواع تهدیدات است. تهدیدهایی که دارای علامت ستاره میباشند دارای دو نقش و یا دوسطح همزمان میباشند. جدول و نمودار زیر بیانگر میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی نظامی بر سطوح مختلف امنیت (بینالمللی، منطقهای و ملی) ج.ا.ایران است.
جدول شماره 5: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی نظامی بر سطوح مختلف امنیت ج.ا.ایران
|
ردیف |
نوع تهدید |
جمع کل میزان تأثیر |
میانگین کل |
|
1 |
تهدیدهای هیبریدی نظامی بینالمللی |
61.12 |
3.82 |
|
2 |
تهدیدهای هیبریدی نظامی منطقهای |
31.23 |
3.90 |
|
3 |
تهدیدهای هیبریدی نظامی ملی |
7.2 |
3.60 |
نمودار شماره 9: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی نظامی بر سطوح مختلف امنیت ج.ا.ایران
ب- پاسخ سوال فرعی دوم: طبق جدول زیر تعداد 14 تهدید سیاسی در سه سطح احصاء شده است. از 14 تهدید 10 نوع آن همزمان دارای 2 نقش (6 تهدید همزمان نظامی، 3 تهدید همزمان اجتماعی و 1 تهدید همزمان اقتصادی) میباشند. تقسیمبندی سطوح تهدیدات سیاسی عبارتست از: تعداد، 4 تهدید سیاسی در سطح ملی، 5 تهدید در سطح منطقهای و 10 تهدید در سطح بینالمللی قرار دارد. تعداد 5 تهدید همزمان در دو سطح بینالمللی و منطقهای نقشآفرینی میکنند. وجود 10 تهدید سیاسی در سطح بینالملل بیانگر راهبرد «فشار از بیرون» است که توسط دشمن در حال حاضر اجرا میگردد. جدول و نمودار زیر بیانگر میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی سیاسی بر سطوح مختلف امنیت (بینالمللی، منطقهای و ملی) ج.ا.ایران است.
جدول شماره 6: میزان تأثیر انواع تهدیدات هیبریدی سیاسی در سطوح مختلف امنیت
|
ردیف |
نوع تهدید |
جمع کل میزان تأثیر |
میانگین کل |
|
1 |
تهدیدهای هیبریدی سیاسی بینالمللی |
38.9 |
3.89 |
|
2 |
تهدیدهای هیبریدی سیاسی منطقهای |
18.84 |
3.76 |
|
3 |
تهدیدهای هیبریدی سیاسی ملی |
16.70 |
4.18 |
نمودار شماره 10: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی سیاسی بر سطوح مختلف امنیت ج.ا.ایران
ج- پاسخ سوال فرعی سوم: طبق جدول زیر تعداد 10 تهدید اجتماعی در سه سطح احصاء شده است. از 10 تهدید 6 نوع آن همزمان دارای 2 نقش (3 تهدید همزمان سیاسی، 1 تهدید نظامی و 2 تهدید اقتصادی) میباشند. تقسیمبندی سطوح تهدیدات اجتماعی عبارتست از: 8 تهدید اجتماعی در سطح ملی، 1 تهدید در سطح منطقهای و 2 تهدید در سطح بینالمللی قرار دارد. تعداد 1 تهدید همزمان در دو سطح بینالمللی و ملی نقشآفرینی میکند. وجود 8 تهدید اجتماعی در سطح ملی بیانگر راهبرد «تهیسازی از درون» است که توسط دشمن در حال حاضر اجرا میگردد. جدول و نمودار زیر بیانگر میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی اجتماعی بر سطوح مختلف امنیت (بینالمللی، منطقهای و ملی) ج.ا.ایران است.
جدول شماره 7: میزان تأثیر انواع تهدیدات هیبریدی اجتماعی در سطوح مختلف امنیت
|
ردیف |
نوع تهدید |
جمع کل میزان تأثیر |
میانگین کل |
|
1 |
تهدیدهای هیبریدی اجتماعی بینالمللی |
8.56 |
4.28 |
|
2 |
تهدیدهای هیبریدی اجتماعی منطقهای |
4.29 |
4.29 |
|
3 |
تهدیدهای هیبریدی اجتماعی ملی |
37.68 |
4.19 |
نمودار شماره 11: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی اجتماعی بر سطوح مختلف امنیت ج.ا.ایران
د- پاسخ سوال فرعی چهارم: طبق جدول زیر تعداد 5 تهدید اقتصادی در سه سطح احصاء شده است. هر 5 تهدید همزمان دارای 2 نقش (2 تهدید همزمان اجتماعی، 2 تهدید نظامی و 1 تهدید سیاسی) میباشند. تقسیمبندی سطوح تهدیدات اقتصادی عبارتست از: تعداد، 2 تهدید اقتصادی در سطح ملی و 4 تهدید در سطح بینالمللی قرار دارد، تهدید اقتصادی در سطح منطقهای وجود ندارد. تعداد 2 تهدید همزمان در دو سطح بینالمللی و ملی نقشآفرینی میکنند. وجود 4 تهدید اقتصادی در سطح بینالملل بیانگر راهبرد «فشار از بیرون» است که توسط دشمن در حال حاضر اجرا میگردد. جدول و نمودار زیر بیانگر میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی اقتصادی بر سطوح مختلف امنیت (بینالمللی، منطقهای و ملی) ج.ا.ایران است.
جدول شماره 8: میزان تأثیر انواع تهدیدات هیبریدی اقتصادی در سطوح مختلف امنیت
|
ردیف |
نوع تهدید |
جمع کل میزان تأثیر |
میانگین کل |
|
1 |
تهدیدهای هیبریدی اقتصادی بینالمللی |
16.46 |
4.12 |
|
2 |
تهدیدهای هیبریدی اقتصادی ملی |
12.35 |
4.12 |
نمودار شماره 12: میزان تأثیر تهدیدات هیبریدی اجتماعی بر امنیت بینالمللی و ملی ج.ا.ایران
پیشنهادات
1- ج.ا.ایران با طیفی وسیعی از تهدیدات نوین و پیچیده مواجه است. به این جهت نیازمند اتخاذ نوعی راهبرد امنیتی است که تامین کننده حداکثر منافع و امنیت ملی باشد. این راهبرد باید، قابلیت پاسخگویی به تهدیدات متنوع را بهصورت همزمان داشته باشد. در«نظام چندوجهی» جهت مقابله با «تهدیدات چندوجهی» نظریه آرمانگرایی در هدف و واقعگرایی در عمل که برگرفته از منویات امام خامنهای (مدظلهالعالی) است، به عنوان یک دیدگاه امنیتی جدید پیشنهاد میگردد.
2- مقابله با تهدیدهای هیبریدی، صرفا با بهرهگیری از روشهای نظامی برای مقابله برای عملیات تثبیتی طولانی مدت و پرشدت حاصلی دربر ندارد بلکه توصیه کلیدی براین است که کشورهای مورد تهدید هیبریدی به عملیاتهای «تاثیرمحور و ناهمگون» که همزمان دشمنان، با قساوت بیشتری اینگونه عملیاتها را بهکار میگیرند؛ با دقت بیشتری توجه نمایند.
3- تهدید هیبریدی مهمترین شیوه برگزیده و مورد استفاده غرب در نبردها و کشاکشهای سیاسی– امنیتی در منطقه غرب آسیا خواهد بود و لذا این مهم باید به عنوان نکتهای حائز اهمیت در کلیه طرحهای دفاعی و یا تجدید نظر در ساختار ن.م. و بسیج مردمی و نبرد دفاعی غیرعامل ملحوظ نظر قرار گیرد.
4- بر اساس اصل «هزینه- منفعت» ایجاد امنیت کمهزینهتر از دفع تهدید است. «تهدید محوری» زمانی در دستور کار قرار میگیرد که موجودیت کشور و نظام در خطر باشد، در این حالت توسعهای ایجاد نمیشود فقط باید بدنبال بازدارندگی و حفظ موقعیت کشور بود. رویکرد تهدید محوری به بازدارندگی ختم میشود، بازدارندگی مانع از پیشرفت میگردد. چنانچه بازدارندگی موثر نشود این رویکرد تبدیل به جنگ میشود، بنابراین رویکرد تهدیدمحوری نباید در دستور کار قرار گیرد.
5- ایجاد امنیت کمهزینهتر از دفع تهدید است. «امنیتمحوری» باعث ایجاد توسعه میشود رویکرد امنیت محوری چون فرصتساز و توانمحور است، به «قدرتافکنی و قدرتسازی و قدرتافزایی» ختم میشود، این رویکرد چون توانمحور است به احتمال خیلیزیاد تبدیل به جنگ نمیشود، به همین دلیل این رویکرد نسبت به رویکرد تهدید محوری دارای اهمیت بیشتری است و باید در دستور کار قرار گیرد.
6- دشمن از یکطرف بهدنبال مشروعیتسازی اقدامات نامشروع خود علیه ایران و از طرفی دیگر مشروعیتزدایی از اعتبار و وجهه قانونی ایران است، پس ج.ا.ایران باید پیوندهای اساسی خود را با بازیگران و کشورهای منطقهای و فرامنطقهای افزایش دهد و مطلوبیتهای آنها را رعایت نماید و از طرفی رویکرد «قدرتمحوری» و «امنیتمحوری» را در همه حوزههای سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی با هدف ارتقاء ظرفیتهای موردنظر دنبال نماید.
7- استحکام ساخت درونی نظام با تکیه بر قدرت درونزای داخلی بهترین روش برای مبارزه با راهبرد «تهیسازی از درون و فشار از بیرون» است.
8- بهترین روش برای مبارزه با تحریمهای فلجکننده و تأمین مطالبات مردمی، تکیه بر تولید ملی و اجرای اصل 44 قانون اساسی مبنی بر خصوصیسازی و توجه جدی به سیاستهای اقتصاد مقاومتی است.
9- از بین بردن شکاف راهبردی بین مردم با مسئولین و مبارزه با نفوذ همهجانبه دشمن در ارکان نظام، باعث تقویت امنیت و ثبات داخلی میگردد.
10- مقابله با طرح خاورمیانه بزرگ و ممانعت از اجرای مسابقه تسلیحاتی باعث ایجاد ثبات و از بین رفتن خلاء قدرت در منطقه غرب آسیا میگردد.
)