ارایه مدل‌ پیشنهادی CERT سازمان‌های دفاعی به‌منظور کاهش تهدیدات سایبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشگاه عالی دفاع ملی.

چکیده

یکی از مهمترین نکات در هنگام بروز رخدادهای امنیتی برای یک سازمان نظامی آن است که شیوه پاسخ­گویی مناسب به آن رخداد را بداند. در واقع سرعت در تشخیص، تحلیل و پاسخ­گویی به یک مشکل امنیتی، میزان خطر و هزینه ترمیم را کاهش می‌دهد. CERT که تیم پاسخ­گویی فوریتی رایانه‌ای می‌باشد وظیفه پشتیبانی و سرویس‌دهی به‌منظور پیش­گیری، پاسخ­گویی و برطرف کردن رخدادهای رایانه‌ای از قبیل سرویس‌های مخرب، انتشار بد افزارها، دسترسی‌های غیرمجاز، بکارگیری نامناسب و حملات ترکیبی را بر عهده دارد. برای اینکه پاسخ­گویی به رخدادهای پیش­آمده در کمترین زمان ممکن صورت پذیرد، راه­اندازی یک CERT مطمئن در مراکز نظامی امری ضروری است؛ به­طوری­که در یک بستر قابل اطمینان بتوان شبکه را کنترل نمود و حملات و نفوذهای غیر مجاز را تشخیص داد و در کم‌ترین زمان ممکن با ارتباط بهینه بین اجزاء، سرعت پاسخ­گویی را بالا برد؛ لذا وجود CERT در این سازمان­ها از مسائل راهبردی محسوب می‌شود. در این تحقیق با مطالعات انجام شده و بهره­گیری از  نظر خبرگان نظامی در حوزه سایبری و تحلیل نتایج آماری، مدل پیشنهادی­ CERT نظامی هیبریدی(ترکیبی)، خدمات و سرویس­های قابل ارایه،‌ جایگاه و میزان اقتدار و چارت سازمانی CERT مراکز نظامی  ارایه می‏گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Presenting the proposed CERT model of defense organizations in order to reduce cyber threats

نویسندگان [English]

  • Reza Keshavarz
  • Mohammad Reza Movahedi Sefat
Assistant Professor and Faculty Member of the Higher National Defense University.
چکیده [English]

One of the most important things to keep in mind when security incidents occur is for a military organization to know how to respond appropriately to that incident. In fact, speed in detecting, analyzing, and responding to a security problem reduces the risk and cost of repair. CERT, the Computer Emergency Response Team, is responsible for supporting and servicing to prevent, respond to, and eliminate computer incidents such as malicious services, malware release, unauthorized access, improper use, and combined attacks. In order to respond to incidents that occur in the shortest possible time, it is necessary to set up a reliable CERT in military centers; In such a way that in a reliable environment, the network can be controlled and attacks and unauthorized intrusions can be detected, and in the shortest possible time, with the optimal communication between the components, the response speed can be increased; Therefore, the existence of CERT in these organizations is a strategic issue. In this research, with the studies conducted and using the opinion of military experts in the field of cyber and statistical results analysis, the proposed CERT model of hybrid military (hybrid), services and services to be provided, ‌ position and level of authority and CERT organizational chart Military centers are provided.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Computer Emergency Response Team
  • Response Method
  • Proposed Combined Military CERT Model

مقدمه

با گسترش فن­آوری اطلاعات و ارتباطات در همه ابعاد و حوزه‌ها، بسیاری از دارایی‌های مهم سازمان­ها که بعضاً دارایی‌های حیاتی هم می‌باشند در بستر شبکه‌ قرار گرفته‌اند. این دارایی‌ها همواره در معرض تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های جدی قرار دارند. حملات سایبری در محیط شبکه‌های سازمانی روز به روز در حال افزایش هستند و ممکن است در یک بازه زمانی بسیار کوتاه کل شبکه را دچار اختلال و آسیب نماید؛ در هنگام بروز مشکلات و تهدیدات امنیتی در یک سازمان لازم است که شیوه‌های پاسخ­گویی مناسب در آن سازمان وجود داشته باشد. سرعت در تشخیص، تحلیل و پاسخ­گویی یک مشکل امنیتی، میزان خطر و هزینه ترمیم را کاهش می‌دهد. تیم پاسخ­گویی  فوریتی به حوادث رایانه‌ای[1]، یک سازمان خدماتی است که مسئول دریافت، مرور و پاسخ­گویی به گزارشات ارسالی و فعالیت‌های مربوط به مشکلات و رویدادهای رایانه‌ای است(دیوید و پندو، 2006). در واقع CERT یک نقطه مرکزی برای گزارشات مرتبط با مشکلات امنیتی است که پس از بررسی اطلاعات وارد شده، الگو و هدف فعالیت مخرب در آن شناسایی گردیده و عکس العمل مناسب نشان داده می‌شود. CERT می‌تواند با سایر تیم‌های پاسخ­گویی به حوادث رایانه‌ای در خارج سازمان همکاری داشته باشد. این همکاری به اشتراک راهبردها در پاسخ­گویی به حملات مشابه می‌انجامد و به عنوان یک هشداردهنده برای مشکلات بالقوه است (براون، استیکورت، 2010).

این تیم یک نقطه مرکزی برای گزارش مشکلات امنیتی است که پس از بررسی اطلاعات وارد شده، هدف و الگوی فعالیت مخرب را شناسایی کرده و بر اساس آن عکس‌العمل مناسب نشان داده می‌شود. CERT می‌تواند با بقیه تیم‌های پاسخ­گویی به حوادث رایانه‌ای در خارج سازمان همکاری داشته باشد؛ این همکاری منجر به اشتراک راهبردها در پاسخ­گویی به حملات مشابه شده و به عنوان یک هشداردهنده برای مشکلات بالقوه در نظر گرفته می‌شود (دیوید و پندو، 2006).

با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری، مفاد صریح  و اسناد بالادستی مبنی بر دست‏یابی و ارتقاء قدرت سایبری کشور در تراز قدرت‌های جهانی و برای حضور پرقدرت و باصلابت در فضای مدیریتی و حاکمیتی این فضا باید به موضوع امنیت و مقابله با تهدیدات توجه کافی و جدی شود؛‌ به همین منظور رویه‌ها و روش­های مناسب جهت پاسخ­گویی به تهدیدات و رخدادهای زیرساختی نیازمند مرجع مناسب وشیوه نامه منسجمی می­باشد. این امر موجب افزایش تاب آوری در برابر تهدیدات و ایجاد خسارات جبران ناپذیری خواهد شد؛ لذا وجود CERT در سازمان­های دفاعی و ایجاد انسجام در هماهنگی بین بخش‏های مختلف آن در مواجهه با تهدیدات امنیتی زیرساخت­های سایبری، از مسائل راهبردی سازمان­های دفاعی و مسئله اصلی این تحقیق است.

با انجام این تحقیق و در صورت ترغیب سیاستمداران برای ایجاد CERT سازمان­های مسلح، شاهد افزایش انعطاف‌پذیری و آمادگی در برابر تهدیدات سایبری، کاهش خسارات و صدمات به زیرساخت­ها، تجهیزات و سامانه­ها، اطلاع از وضعیت موجود شبکه و سامانه­های رایانه­ای و شناسایی زود هنگام تهدیدات سایبری خواهیم بود؛ از طرفی تاکنون تحقیقی مستقل در خصوص راهبردهای بکارگیری CERT در سازمان­های دفاعی انجام نشده است و لذا در این تحقیق، درک و فهم بهتری جهت ارایه طرح و برنامه­های انفعالی در مواقع برخورد با رویدادهای سایبری بیان شده است.

در فرآیند مطالعات پیشین، متدولوژی به عنوان قسمتی از یک چارچوب مدیریتی مناسب برای شناسایی و ارزیابی فرآیند مورد نیاز است؛ به همین منظور در مقاله­ای با عنوان "ارایه الگوی استقرار CERT مراکز نظامی"، روش پاسخ‌گویی به حوادث از دیدگاه­های NIST[2] و SEI[3] و JPCERT[4]  را مورد بررسی قرار داده است؛‌ همچنین تطبیق مدل­های CERT در پاسخ‌گویی به حوادث، سرویس­ها و ساختارهای پیشنهادی مراکز نظامی، الگوی فرآیند نحوه مقابله تیم CERT در مراکز نظامی با یک رخداد و ارتباط بین مولفه­ها در این مقاله بررسی شده و در نهایت مدل استقرار CERT مراکز نظامی ارایه گردیده است (کشاورز رضا، 1392). همچنین در نشریه­‌ای از آپای دانشگاه فردوسی مشهد،‌آقای طیرانی به بررسی انواع CERTها پرداخته و روش­های مقابله با رخدادهای رایانه­ای و بررسی نقاط قوت و ضعف انواع CERT را مورد بررسی قرار داده است و این موارد از نقاط اشتراک این مقاله با موضوع مورد تحقیق می­باشد ( طیرانی احسان، 1395). پرداختن به خدمات CERT، خدمات مدیریت کیفیت امنیت و اندازه تیم و تعداد نفرات از دیگر موارد مورد نیاز در مطالعه CERT می­باشند که آقای رشتی با عنوان ایجاد یک تیم پاسخ‏گویی به رخدادهای رایانه­ای به این مسأله پرداخته است (رشتی، سیدمحمدرضا و همکاران، 1392). مدیریت مخاطرات و آنالیز موقعیتی و مکانی از دیگر موارد مورد تفحص شده در نشریه سایبر ملی می­باشند (National Cyber Incident Response Plan ، 2017). همچنین معماری و اجزای لایه معماری CERT نیز به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه­ها در بررسی یک CERT  از سند سایبر ملی مورد استفاده قرار گرفته است (Home land security، 2016).

هدف این تحقیق، ارائه مدل­هایی جهت بکارگیری CERT سازمان‌های دفاعی در برابر کاهش تهدیدات سایبری است و تلاش در راستای آگاهی بخشیدن و ارایه شناخت کافی به مخاطبان جهت پیاده­سازی CERT، روش بکارگیری CERT سازمان­های دفاعی و تاثیر ایجاد این ساختار بر کاهش تهدیدات سایبری در مراکز دفاعی است.

این تحقیق از حیث هدف تحقیقی کاربردی؛ از حیث سطح تحلیل برخوردار از ماهیتی توصیفی– استنباطی و از حیث رویکرد و طبقه‌بندی روش متکی به روش کتابخانه‌ای می‌باشد. داده‌های مورد نیاز از راه مطالعات کتابخانه‌ای و با استفاده از ابزار فیش­­برداری گردآوری شده است و با نظر خبرگان حوزه سایبری نظامی، سوالاتی تنظیم شده است و پس از توزیع سوالات در بین افراد جامعه هدف، نتایج آن از طریق نرم­افزار spss ، به­عنوان نتایج تحقیق ارایه شده است.

مبانی نظری

2-1-  تعریف رویدادها[5] و حوادث رایانه‌ی[6]

برای سازمان­دهی قابلیت پاسخ­گویی به حوادث رایانه‌ای چند جنبه مهم باید تعریف گردد: یکی از آن‌ها تعریف واژه حادثه است. هر اتفاق قابل مشاهده در یک سیستم یا شبکه یک رویداد است. یک رویداد مثلاً اتصال کاربر به فایل‌های مشترک و یا ارسال یک پست الکترونیک است. یک رویداد مضر[7] دارای پیامد منفی است مثل طغیان بسته‌های شبکه، هنگ‌کردن سیستم، استفاده غیرمجاز از داده‌های حساس و غیره. حوادث امنیتی رایانه‌ی[8] شامل تهدید حتمی به خط­مشی امنیتی رایانه‌ا‌ی است. یک حادثه به­دلایل فراوانی ممکن است اتفاق بیفتد؛ بنابراین ارایه یک رویه جامع با یک دستورالعمل مرحله به مرحله برای هر نوع حادثه‌ای غیرممکن است پس بهتر است به بحث در خصوص حوادث رایج پرداخته شود. طبقه‌بندی حوادث که در ادامه به آن ارائه شده یک دسته بندی اولیه می‌باشد:

  • از کار اندازی سرویس[9]: حمله‌ای که به استفاده‌های مجاز از شبکه‌ها، سیستم‌ها و برنامه‌های کاربردی آسیب می‌رساند و یا از آن‌ها جلوگیری می‌کند. هدف از این حملات، ایجاد اختلال در منابع و یا سرویس­هایی است که کاربران قصد دست‌یابی و استفاده از آنان را دارند برای مثال در این حمله، مهاجم داده‌هایی به وب سرور می‌فرستد که منجر به آسیب آن می‌شود یا نفوذگر، از صدها رایانه خارجی برای فرستادن درخواست‌هایICMP به شبکه استفاده می‌کند که منجر به از کار افتادن آن می‌شود.
  • انتشار بدافزارها[10]: به یک ویروس، کرم، تروجان و دیگر کدهای آسیب­رسان که یک رایانه را آلوده می‌کنند اطلاق می‌شود. برای مثال ممکن است سازمان از طرف یک فروشنده ضد ویروس اخطاری دریافت کند مبنی بر این­که ویروس جدیدی به سرعت از طریق پست الکترونیک در اینترنت پخش می‌شود. این ویروس از آسیب­پذیری که هم­ اکنون در بسیاری از میزبان‌های سازمان وجود دارد، بهره می‌برد. ‌از این­رو انتظار می‌رود در زمان اندکی تعدادی از میزبان‌ها آلوده شوند.
  • دسترسی غیرمجاز[11]: هنگامی که شخصی دسترسی غیرمجاز فیزیکی و یا منطقی به شبکه، سیستم، برنامه کاربردی، داده‌ها و یا دیگر منابع فناوری اطلاعات را بدست می‌آورد. برای مثال مهاجم ابزاری را برای بدست آوردن دسترسی به رمز عبور سرور اجرا می‌کند و شخصی دسترسی مدیریتی غیرمجاز به سیستم و داده‌های حساس به­دست می‌آورد.
  • استفاده نامناسب[12]: زمانی که شخصی از استفاده مجاز از شبکه و یا هر جزء رایانه‌ای تخطی ‌کند. کپی‌های غیرمجاز از نرم‌افزار و یا مثلاً تهدید افراد از طریق پست الکترونیک از این دسته محسوب می‌شوند.
  • حملات ترکیبی: با تقسیم‌کردن حوادث به دسته‌های معین و ارائه راهنمایی‌هایی برای تشخیص، تحلیل و پاسخگویی به هر یک از انواع حوادث می‌توان پاسخگویی را به نحو موثرتری انجام داد. طبقه‌بندی کردن فقط با مشخص کردن نوع حادثه‌ای که گزارش شده است انجام نمی‌شود بلکه شامل تعیین رابطه حادثه با دیگر حوادث نیز هست. به عنوان مثال آیا این گزارش، یک گزارش تازه است یا بخشی از یک واقعه متداول و در حال پیشرفت است؟ آیا نوع این حمله مشخص است یا از یک نوع جدید است؟ اگر نمونه حادثه از قبل وجود نداشته باشد پس از طبقه‌بندی به رویه تعیین اولویت ارسال می‌شود.(اسکارفن، تیام، کیل، 2008).

2-2- بررسی برخی از CERTهای فعال در عرصه جهانی

امروزه کشورهای فراوانی موفق به راه­اندازی CERT شده­اند و آن را در لایه­های مختلف مدیریتی و زیرساختی به­کارگیری نموده­اند؛ در این مقاله دو کشور آمریکا و کره جنوبی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

1- آمریکا

کشور آمریکا در زمینه امنیت اطلاعات و ارتباطات، پیشرفته‌ترین کشور محسوب می‌شود و دارای ساختارهای فراوان و پیچیده‌ای در زمینه اطلاعات و ارتباطات است. این ساختارها به ویژه بعد از حادثه 11 سپتامبر سال2001، مورد بازنگری جدی و اساسی قرار گرفت و با ایجاد وزارتخانه­ جدیدی به نام ((وزارت امنیت داخلی))،  مسئولیت‌های مرتبط با امنیت و خصوصاً امنیت فضای سایبر، به­طورکلی زیر نظر این وزارتخانه قرار گرفت.

در راهبرد امن سازی فضای سایبر آمریکا سه هدف نهایی زیر تعیین شده‌اند:

  • جلوگیری از حملات علیه زیرساخت‌های اطلاعاتی حیاتی کشور،
  • کاهش نفوذ پذیری­ها،
  • به حداقل رساندن خسارات و زمان احیاء.

ایالات متحده آمریکا به عنوان پیش­گام در این موضوع، اولین CERT را در سال 1989 در دانشگاه کارنگی ملون ایجاد نمود و همچنین برای راه اندازی CERT و منابع آموزشی، سایت www.CERT.org را ایجاد نمود که بهترین مرجع اینترنتی در این حوزه می‌باشد (رشتی رضا، رشتی زهرا، سیفی مهدی،1392،ص 8-12).

 

 

 

2- کره جنوبی

کره جنوبی جزو کشورهای نسبتاً پیشرفته محسوب می‌شود. در سال 1996 KRCERT شکل گرفت و هم­اکنون نیز به عنوان تیم مقابله با حوادث در سطح ملی ایفای نقش می‌نماید. با توجه به بازبینی وضعیت حملات ویروسی و نفوذهای امنیتی در سال 2000 و تحلیل اثرات مخرب این حملات بر زیرساخت‌های ارتباطی و اطلاعاتی کشور، قانون حفاظت از زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی در سال 2001 به تصویب رسید و کمیته محافظت از زیرساخت‌های ارتباطی تشکیل شد.

بر اساس قانون حفاظت از زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی کره جنوبی:

  • دولت می‌تواند زیرساخت‌های اطلاعاتی کلیدی را حتی در بخش تجاری شناسایی کند.
  • در زیرساخت­هایی اطلاعاتی که کلیدی شناخته می‌شوند باید مبانی امنیتی محکمی اعمال شود و آسیب­پذیری­های احتمالی آن‌ها ارزیابی شود.
  • حملات به زیرساخت­های اطلاعاتی کلیدی باید به سازمان‌های اعمال قانون، یا ((آژانس امنیت اطلاعات کره)) یا ((موسسه تحقیقات ارتباطات و الکترونیک)) گزارش شوند.
  • شرکت‌های خاصی می‌توانند توسط دولت برای ارزیابی زیرساخت‌های اطلاعاتی حیاتی به کار گرفته ‌شوند.
  • ((مرکز تحلیل و اشتراک اطلاعات)) و سیستم‌های مدیریت امنیت اطلاعات توسط این قانون پوشش داده می‌شوند(همان).

3- مدل‌ها و خدمات مهم CERT               

در این بخش به مدل­ها، خدمات، جایگاه سازمانی، میزان ‌اقتدار و دیگر مولفه­های تاثیرگذار CERT پرداخته شده است.

3-1- مدل­های بکارگیری CERT

الف- گروه امنیتی  (بکارگیری کارکنان موجود فن­آاوری اطلاعات)

این مدل، یک CERT رسمی نیست. فعالیت‌های پاسخ­گویی به حادثه توسط مدیران امنیتی، شبکه و سیستم که مسئول نگهداری و پیکربندی شبکه‌ها و رایانه­های سازمان هستند در همان نقطه حل و فصل می‌گردد. از مدیران سیستم، شبکه و امنیت که این کار را انجام می‌دهند، به عنوان » گروه امنیتی« نام برده می‌شود. مشکلی این مدل نبود راهی برای تضمین پاسخ گویی صحیح و منسجم در کل سازمان است (کیلکرس و همکاران، 2011).

ب- CERT توزیع شده داخلی

در چنین الگویی که CERT   "پراکنده"  نیز نامیده می‌شود، گروه ترکیبی از کارکنانی به مدیریت مرکزی CERT گزارش می‌دهند. این گروه به این علت  "داخلی" خوانده می‌شود که گروهی در داخل یک سازمان است. این گروه به دلایل 1) وجود فرآیندها، روش‌ها و سیاست‌های رسمی‌تر در حل و فصل حادثه‌ها، 2) ایجاد روش ارتباطی با کل تشکیلات درباره تهدیدات امنیتی و راهبرد پاسخ­گویی و 3) اعضای گروه و یک مدیر CERT معین که به صورت اختصاصی برای وظایف رفع یک حادثه تعیین شده‌اند از الگوی گروه امنیتی متفاوت است (آلبرت، دروفی، کیلکرنس، رافائل، 2010، توصیف پردازشی مدیریت رایانه­ای)

ج- CERT  متمرکز داخلی

مدل CERT  متمرکز داخلی، یک CERT اختصاصی است که در سازمان متمرکز شده است و مسئولیت کامل گزارش‌دهی، تحلیل و پاسخگویی به همه حادثه‌ها  را بر عهده دارد. در این حالت معمولاً اعضای تیم کل وقت خود را به کارهای مربوط به CERT و رفع حادثه‌ها  اختصاص می‌دهند. این نوعCERT دارای مدیری است که به مدیریت رده بالای سازمان گزارش می‌دهد. تمامی منابع CERT در یک نقطه متمرکز شده‌اند. این مدل در با نام " CERT متمرکز" نیز شناخته می‌شود( کاساکواساکی و همکاران، 2010).

د- CERT توزیع شده و متمرکز (ترکیبی یا هیبریدی)

در این مدل، یک CERT متمرکز اختصاصی به وجود می‌آید که اعضای آن در سازمان، در موقعیت‌های جغرافیایی و شعب مختلف توزیع شده‌اند. این تیم مرکزی کار تحلیل را در سطح بالا انجام می‌دهد و راهبردهای بازیابی از حادثه‌ها  و رفع آن‌ها را تدوین می‌کند. همچنین کار پشتیبانی پاسخگویی به حادثه‌ها، آسیب‌پذیری‌ها و  Artifacts را برای اعضای توزیع شده تیم و سایر بخش‌های سازمان انجام می‌دهد. اعضای پراکنده تیم در هر سایت راهبردها را پیاده سازی می‌کنند و در حوزه‌های مسئولیت خود، مهارت و دانش خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهند. این مدل با عنوان CERT ترکیبی شناخته می­شود (همان).

 

ه- CERT  هماهنگ کننده

در این مدل تمرکز اصلی  CERT هماهنگ نمودن و تسهیل فعالیت‌های رسیدگی به حادثه و آسیب‌پذیری در یک سطح گسترده، پراکنده و معمولاً مراکز تحت پوشش خارجی است. این هماهنگی و تسهیل می‌تواند شامل به اشتراک گذاشتن اطلاعات، ارائه راهبردها و توصیه‌های کاهش زیان برای بازیابی و پاسخ گویی به حادثه، تحلیل و پژوهش در مورد روندها و الگوهای فعالیت حادثه‌ها در مراکز تحت پوشش، ارائه منابع و مراجع برای مدیریت حادثه نظیر پایگاه‌های داده آسیب پذیری، بنگاه‌های پایاپای سازی ابزارهای امنیتی[13]، یا خدمات اعلان خطر و مشاوره باشد(سایت اینترنتی CERT ژاپن، 2011).

3-2-  اقتدار

اقتدار به معنی میزان تسلط CERTبر فعالیت‌های مرتبط با امنیت رایانه و رفع حادثه امنیتی مراکز تحت پوشش است. اقتدار، نوع ارتباط  CERTرا با مشتریان نشان می‌دهد. CERT  با سه سطح متفاوت اقتدار در مراکز تحت پوشش آن وجود دارد: اقتدار کامل، اشتراکی و فقدان اقتدار.

1: اقتدار کامل

یعنی این که CERT قادر است مراکز تحت پوشش خود را مجبور کند اقدامات لازم را جهت ارتقاء وضعیت امنیتی سازمان یا بازیابی از یک حادثه انجام دهند. در این حالت، هنگامی که یک حادثه امنیتی اتفاق می‌افتدCERT می‌تواند در صورت لزوم، بدون آنکه منتظر اجازه مدیران رده بالا بماند تصمیم گیری کند. برای مثال یکERT، با اقتدار کامل می‌تواند در صورت بروز یک حمله، به مدیران سیستم‌ها اعلام کند تا آن‌ها را از شبکه قطع کنند (سایت اینترنتی مرجع CERT. (2011) CERT.org/ CSIRTServices)

2: اقتدار مشارکتی

یعنی این که CERT می‌تواند در فرآیند تصمیم‌گیری در خصوص اقدامات لازم برای مراکز تحت پوشش مشارکت نماید. در این حالت CERT قادر است بر نتیجه تصمیم‌گیری تأثیر بگذارد اما تنها بخشی از فرآیند تصمیم‌گیری است و نه تصمیم گیرنده. در چنین شرایطی CERT می‌تواند به مدیران شبکه توصیه کند که هنگام بروز حمله، از شبکه قطع شوند و اقدامات لازم ( با توجه به توصیه‌های ارائه شده) را با سایر اعضای مراکز تحت پوشش در میان بگذارند (همان).

 

3: فقدان اقتدار

یعنی این که  CERT تنها می‌تواند به عنوان یک مشاور(البته بسیار قوی) برای یک سازمان عمل کند.CERT نمی‌تواند به تنهایی هیچ تصمیمی بگیرد یا اقدامی انجام دهد. این تیم می‌تواند توصیه کند که سیستم‌ها هنگام بروز حمله قطع شوند اما هیچ‌گونه تأثیری در تصمیم گیری نهایی نخواهد داشت. با این حال می‌توان در صورت عدم تبعیت مراکز از توصیه‌های CERT اختیار افزایش اقدامات امنیتی را برای این تیم در نظر گرفت. در این حالت ممکن است به دلیل موقعیت و جایگاه خود در سازمان، بتواند بر تصمیم‌گیرندگان CERT تأثیر مثبتی داشته باشد (همان).

3-3: انواع خدمات قابل ارائه CERT

در حقیقت استانداردی از مجموعه کارها و سرویس‌هایی که یک گروه پاسخگویی به حوادث رایانه‌ی باید ارائه دهد وجود ندارد و هر تیمی باید سرویس‌های خود را بر اساس نیازهای سازمان تعیین کند. ولی سرویس‌هایی که عموماً توسط گروه پاسخگویی به حوادث رایانه‌ای ارائه می‌شود را می‌توان در سه گروه رده‌بندی کرد: سرویس‌های واکنشی، سرویس‌های پیشگیرانه و سرویس‌های مدیریت کیفیت امنیت(جورجیا کیلکرنس، 2004).

الف: خدمات انفعالی )واکنشی(

ارائه این خدمات، از طریق یک حادثه یا درخواست آغاز می‌شود. مانند گزارشی از به خطر افتادن یک میزبان، کدهایی که با سوء نیت و در حد وسیع منتشر شده‌اند، آسیب پذیری رایانه‌ای یا موردی که توسط کشف یک سیستم ردیابی اختلال یا ثبت ورود شناسایی شده است، خدمات واکنشی وظایف پایه یک CERT هستند(همان).

ب:خدمات غیر انفعالی)پیشگیرانه(

این خدمات، راهنمایی‌ها و اطلاعات لازم برای کمک به آماده سازی، حفاظت و ایمن سازی سیستم‌های تحت پوشش را فراهم می‌کنند. ارائه چنین خدماتی، به کاهش تعداد حوادث آتی می انجامد (همان).

ج:خدمات مدیریت کیفیت امنیت

این خدمات موجب تکمیل خدمات از قبل تعیین شده‌  است که مستقل از رسیدگی به حوادث هستند و به صورت سنتی توسط دیگر بخش‌های سازمان همانند بخش‌های فناوری اطلاعات، بازرسی، یا آموزشی ارائه می‌شوند(همان). این خدمات در جدول(1)  فهرست شده است.  

 

         جدول(1): خدمات مدیریت کیفیت امنیت(جورجیا کیلکرنس، 2004، مراحل ایجاد CERTملی).

خدمات انفعالی(واکنشی)

خدمات غیر انفعالی(پیش‏گیرانه)

خدمات مدیریت کیفیت امنیت

اخطارها و اعلام خطرها

اطلاع رسانی

تحلیل ریسک

رسیدگی به حادثه

نظارت بر فناوری

برنامه­ریزی تداوم کسب و کار و بازیابی از فجایع

تحلیل حادثه

ممیزی یا ارزیابی امنیتی

مشاوره امنیتی

پاسخ­گویی به حادثه در محل

پیکربندی و نگهداری ابزارها، برنامه‌ها و زیرساخت‌های امنیتی

آگاه سازی

پشتیبانی از پاسخ­گویی به حادثه

توسعه ابزارهای امنیتی

تربیت/آموزش

هماهنگی پاسخ­گویی به حادثه

خدمات ردیابی اختلال

ارزیابی یا صدور گواهی برای محصول

رسیدگی به آسیب­پذیری

انتشار اطلاعات امنیتی

 

تحلیل آسیب­پذیری

 

 

پاسخ­گویی به آسیب‌پذیری

 

 

هماهنگی پاسخ­گویی به آسیب­پذیری

 

 

بررسی Artifact

 

 

تحلیل Artifact

 

 

پاسخ­گویی به Artifact

 

 

هماهنگی پاسخ­گویی Artifact

 

 

باید توجه کرد که برخی خدمات هم بعد پیش­گیرانه و هم بعد واکنشی دارند. برای مثال رسیدگی به آسیب‌پذیری می‌تواند در واکنش و پاسخ به کشف آسیب‌پذیری در نرم‌افزار صورت گیرد اما این امر به­صورت پیش­گیرانه نیز می‌تواند صورت پذیرد که با بررسی و آزمایش کدها برای تعیین محل آسیب‌پذیری‌ها قابل انجام است، بدین ترتیب مشکلات قبل از اینکه به طور وسیع خود را نشان دهند یا مورد بهره‌برداری قرار گیرند، قابل حل خواهند بود(جورجیا کیلکرنس، 2004).

در ادامه ساختارCERT  مورد نیاز مراکز نظامی که شامل مأموریت‌ها، اهداف و مقاصد، محدوده عملکرد، نوع و سطح سرویس‌ها، میزان اختیارات تیم، جایگاه آن در سازمان، مدل سازمانی CERT ارایه می‌شود. در این روش راهکارها بر مبنای مطالعات صورت گرفته و استفاده از نظرات خبرگان و در قالب پرسش­نامه انجام و مبنای تحقیق قرار گرفته است. در طرح کلان اولیه نوع مدل سازمانی، نیروی انسانی، اقتدار CERT، سازمان­های سرویس‌گیرنده و سرویس‌های مورد نیاز CERT مراکز نظامی مشخص شده‌اند.

4: پیشنهاد مدل سازمانی، چارت سازمانی، بخش­ها و سرویس­های قابل ارایه CERT  مراکز نظامی(تجزیه و تحلیل نتایج صورت گرفته)

پس از نظرسنجی از خبرگان نظامی در حوزه سایبری  و تنظیم پرسش­نامه­ها و تحلیل نتایج آماری، مدل سازمانی، چارت سازمانی و سرویس­هایی که CERT نظامی پیشنهاد می­گردد:

4-1: مدل پیشنهادی سازمانی CERT

مدل سازمانی که باید برای مراکز نظامی در نظر گرفته شود با توجه به محدوده جغرافیایی و پراکندگی سازمان و قرار گرفتن سرویس­گرها و تجهیزات فناوری اطلاعات لحاظ می‌شوند. مراکز نظامی با  توجه به این­که معمولا از گستردگی و پراکندگی بسیار بالایی برخوردار هستند و معمولا توان آنها به صورت متمرکز در برخی از مراکز فرماندهی مستقر است، به صورت مرکزی مدیریت می­شوند.

 

شکل 1: نمایش لایه‌های CERT مراکز نظامی و ارتباط آن‌ها با مرکز ماهر

 با توجه به پراکندگی و نیاز به داشتن یکپارچگی در مأموریت و انسجام بیشتر، پاسخگویی سریع به رخدادها، مسوولیت متمرکز و تلفیقی و همچنین پشتیبانی بهتر زیرمجموعه­ها و با توجه به نقاط قوت و ضعف مدل‌ها، مدل ترکیبی ( ادغام متمرکز و توزیع پذیر) را می‌توان برای مراکز نظامی و زیرمجموعه­های تابعه آن مطابق با شکل(1) در نظر گرفت. هر چند که مدل متمرکز نیز تا حدی می‌توانست برای مراکز نظامی مناسب باشد ولی به علت پراکندگی نقاط، اتلاف زمان برای شناسایی و از بین بردن رخداد این گزینه منتفی است. لذا مدل ترکیبی که برای سازمان‌های بزرگ و پراکنده  به بهترین نحو عمل می‌کند و دارای ویژگی‌هایی است که سازگاری آن با وضعیت مراکز نظامی مطابقت دارد. فرماندهی نظامی با توجه به تمرکز مدیریت، به عنوان CERT هماهنگ‌کننده برای برقراری ارتباط بینCERT  های مراکز عمده نظامی و دیگر زیرمجموعه­ها پیشنهاد می‌گردد. نقاط قوت و ضعف هر یک از مدل­ها به تفکیک در جدول (2) آمده است؛  همچنین ویژگی‌های عمده مدل ترکیبی در مراکز نظامی عبارتند از :

  • تشکیل بخش متمرکز CERT به صورت هسته‌ای پایدار از افراد متخصص،
  • توزیع تعدادی از کارمندان موجود در موقعیت‌های استراتژیک سازمان و دیگر زیرمجموعه­ها،
  • جمع آوری، ترکیب و پیگیری تمامی گزارش‌ها توسط اعضای تیم مرکزی،
  • تحلیل مناسب و کارا و تدوین راهبردهای مهار رخدادها توسط تیم مرکزی،
  • پیاده سازی راهبردهای تدوین شده در هسته مرکزی، توسط اعضای پراکنده تیم،
  • پاسخ­گویی سریع‌تر به رخدادها توسط اعضای توزیع شده تیم در سطح مراکز نظامی،
  • انتقال مهارت و دانش به حوزه‌های مسئولیت توسط اعضای پراکنده تیم،

جدول2: نقاط قوت و ضعف مدل‌های CERT

 

4-2:  تعیین فرآیند گزارش گیری (تریاژ)

برای دریافت گزارش و فرآیند دسته‌بندی و ارسال گزارشات بر حسب اولویت چهار نوع دسته بندی برای آن وجود دارد که در روش اول تمامی گزارشات به مرکز  وارد شده و پس از دسته‌بندی و اولویت‌گذاری به تیم توزیع شده واگذار می‌شود. در روش دوم گزارشات به سایت‌های توزیع شده می‌روند و گزارش‌گیری اولیه در آنجا انجام می‌شود و در صورت عدم امکان رسیدگی به آن‌ها در قسمت‌های توزیع شده به تیم مرکزی ارسال می‌شوند. در روش سوم تیم متمرکز تنها گزارش‌های رخدادها را دریافت کند و کار تحلیل و پاسخگویی را با توجه به مهارت‌ها و موقعیت جغرافیایی اعضای تیم توزیع شده، به افراد مناسبی از آن‌ها محول می‌کند و در روش چهارم از روش FIFO[14] برای اولویت‌گذاری گزارش‌های حوادث و درخواست‌های CERT استفاده می‌شود که در نظر سنجی‌های صورت گرفته روش اول 52% و روش دوم 34%،  روش سوم 8% و روش چهارم 6% انتخاب شد. شکل شماره (2) نظرسنجی تریاژ CERT‌ نظامی نشان داده شده است.

 

 

شکل 2:  نظر سنجی تریاژ CERT

4-3: تعیین میزان اختیارات CERT  مراکز نظامی

یکی دیگر از مواردی که باید به آن توجه نمود میزان اختیاراتی است که تیم  CERT نظامی دارد. در این تصمیم­گیری باید اختیار CERT را از بین سه دسته اختیار کامل، اختیار مشارکتی و فقدان اختیار انتخاب نمود. در سازمان­­های نظامی با توجه به این­که تمامی دستورات و فرامین باید فرآیند خاصی را طی نمایند، لذا داشتن اختیار کامل برای CERT نظامی ممکن نیست؛ همچنین در صورت نداشتن اختیار، CERT عملاً در مجموعه فقط به سرویس هشداردهی و اعلان پیام‌های امنیتی محدود خواهد شد؛ لذا  اگر تیم ترکیبی،  اختیار کاملی در تحلیل فعالیت‌ها داشته باشد و برای پاسخ­گویی به حادثه‌ها  دارای اختیار اشتراکی باشد، عملکرد بهتری خواهد داشت. بنابراین در CERT نظامی که دارای اختیار اشتراکی می‌باشد بهتر است در مسایل تحلیل آسیب‌پذیری­ها دارای اختیار کامل بوده ولی در مسایلی مانند بازیابی راهبردها و مسایل مهم دیگر با ابلاغ مسئولین و فرماندهان انجام‌پذیر باشد. با توجه به پرسش­نامه‌های صورت گرفته، اکثر خبرگان نیز به انجام این مأموریت با داشتن اختیار اشتراکی موافق بودند. در این تصمیم‌گیری پاسخ‌دهندگان به 70% اختیار اشتراکی، 25% اختیار کامل و 5% بدون اختیار رای دادند. شکل شماره (3) نظرسنجی میزان اختیارات CERT‌ نظامی نشان داده شده است.

 

شکل3:‌ نظر سنجی در مورد میزان اختیار و اقتدار CERT

4-4: مشارکت­کنندگان در راه اندازی CERT  نظامی

با توجه به نظر خبرگان، بخش­های که در راه­اندازی CERT مراکز نظامی نقش آفرینی می‌کنند به صورت شکل(4) می‌باشند:

 

شکل4: بخش­های مرتبط در ایجاد CERT ترکیبی نظامی

4-5: تعیین سرویس‌های مورد نیاز

برای راه‌اندازی یک تیم CERT ترکیبی، خدماتی که CERT ترکیبی باید ارائه دهد به دو قسمت خدمات اصلی و خدمات اضافی تقسیم می‌شوند؛ هر چند که پیشنهاد می‌شود در مراحل ابتدایی و آغازین، سرویس‌های اضافی راه‌اندازی نشود ولی در صورت داشتن شرایط لازم بلامانع است. این سرویس­ها در جدول(3) ارایه گردیده است.

 

 

 

جدول3:سرویس‌های ارائه شده CERT رده‌ها (مدل ترکیبی)

ردیف

سرویس‌های اصلی

CERT@MILITARY

1

هشدارها و اخطارها

2

تحلیل رخداد

3

پشتیبانی پاسخ­گویی به رخداد

4

هماهنگی در پاسخ­گویی به رخداد

5

هماهنگی در پاسخ­گویی به حفره‌های امنیتی و آثار باقی‌مانده

6

اعلان‌ها

7

پایش فناوری

8

انتشار اطلاعات مرتبط با امنیت

سرویس‌های اضافی

1

پاسخ­گویی به رخداد در محل

*

2

سرویس‌های تشخیص نفوذ

*

3

تحلیل حفره‌های امنیتی و آثار باقی‌مانده از حمله

*

4

ممیزی یا ارزیابی امنیتی

*

5

تنظیم، پیکربندی و نگهداری ابزارها، نرم­افزارها و زیر ساخت­های امنیتی

*

6

توسعه ابزارهای امنیتی

*

4-6:  بخش‌های مورد نیاز CERT  نظامی

سرویس‌های مورد نیاز اعم از اصلی و اضافی بخش‌های تعریف شده باید سرویس‌های مرتبط با مدل ارایه شده را پوشش دهند؛ بخش‌های مورد نیاز برای CERT نظامی به 4 بخش عمده تقسیم می‌شود:

1: بخش اجرایی و پاسخگویی

 این بخش خدمات مربوط به سرویس‌های زیر را انجام می‌دهد:

  • پشتیبانی پاسخ­گویی به رخداد،
  • هماهنگی در پاسخ­گویی به رخداد،
  • هماهنگی در پاسخ­گویی به حفره‌های امنیتی و آثار باقی‌مانده،
  • پاسخ­گویی به رخداد در محل.

2: بخش تحلیل مخاطرات و ارزیابی

 این بخش نیز سرویس‌هایی را که پیرامون تحلیل فنی مخاطرات می‌باشد را پشتیبانی نموده و شامل خدمات زیر می‌باشد:

  • هشدارها و اخطارها،
  • تحلیل رخداد،
  • سرویس‌های تشخیص نفوذ،
  • تحلیل حفره‌های امنیتی و آثار باقی‌مانده از حمله،
  • ممیزی یا ارزیابی امنیتی.

3:‌ بخش آموزش و تولید محتوا

در این بخش مدل CERT ترکیبی با داشتن یک گروه متمرکز و اختصاصی می‌تواند روی ارسال اطلاعات مرتبط با امنیت برای بقیه سازمان نیز تمرکز نماید. لذا در حالت کلی سرویس‌های زیر مربوط به بخش آموزش می‌باشد:

  • اعلان‌ها،
  • پایش فناوری،
  • انتشار اطلاعات مرتبط با امنیت.

4: بخش پشتیبانی

 سرویس‌های زیر مربوط به بخش پشتیبانی می‌باشد:

  • تنظیم، پیکر بندی و نگهداری ابزارها، نرم افزارها و زیر ساخت های امنیتی،
  • توسعه ابزارهای امنیتی.

در جدول (4) بخش­ها و سرویس­های قابل ارایه در CERT نظامی ارایه گردیده است.

جدول4: بخش‌ها و سرویس‌های ارائه شده در CERT ترکیبی

 

4-7: جایگاه و چارت سازمانی

CERT  بنا به موقعیت می‌تواند جایگاه مختلفی داشته باشد، CERT  از نظر جایگاه ساختمانی می‌تواند در موقعیت‌های متفاوتی قرار گیرد. می‌تواند درون بخش­های فناوری اطلاعات یا بخش امنیت و حتی در بخش زیر ساخت به عنوان یک واحد باشد یا اینکه می‌تواند به عنوان یک بخش مستقل زیر نظر مستقیم فرماندهی قرار گیرد و این بسته به اقتداری است که در سازمان برای آن تعریف می‌شود. به عنوان مثال CERT ایالات متحده یا همان Us-CERT با توجه به نفوذ خود می‌تواند ارتش را به عکس العمل­هایی وادار کند. درCERT  نظامی با توجه به گستردگی و اقتدار مشارکتی بهتر است که بخشی مستقل زیر نظر فرماندهی بوده و اجزاء تشکیل یافته یا همان چارت سازمانی به صورت پیشنهادی شکل(5) بر اساس تعداد مورد نیاز برای مدل ترکیبی CERT ارایه می‌نماید.

شکل 5: جایگاه و چارت پیشنهادی CERT

5- نتیجه‌گیری

در این مقاله پس از تبیین مفاهیم CERT، مدل­ها، سرویس­ها و خدمات CERT و دیگر مولفه­ها و موارد اثرگذار در CERT مورد بررسی قرار گردید؛ سپس در پیشینه تحقیق، دو نمونه از CERT های مهم دنیا(آمریکا و کره جنوبی) مورد بررسی اجمالی قرار گرفت و اهداف آنها از به­کارگیری CERT بیان گردید؛ در نهایت، پس از اجماع نظر خبرگان نظامی در حوزه سایبری و تحلیل آماری، مدل مفهومی CERT نظامی، سرویس­ها و جایگاه و دیگر موارد مهم CERT نظامی پیشنهاد گردید؛ در پیشینه تحقیق با توجه به ضرورت تخلیص، امکان معرفی فعالیت سایر کشورها در این حوزه وجود نداشت؛ ولکن در این حوزه، اکثر کشورها فعالیت­های مناسب و گام­های بزرگی را برداشته­اند و توانسته­اند که با ساز و کار مناسب، امنیت شبکه­ها و زیرساخت سایبری خود را ارتقاء دهند؛ تمامی موارد ذکر شده، نتایج بررسی یک تحقیق علمی است، اما نکته مهمی که در اکثر مقالات به­صورت مغفول باقی می‏ماند، جلب نظر مدیران و مسئولان راهبردی و تصمیم­گیر است؛ و لذا امید است با مطالعه این تحقیق، مدیران و مسئولان تصمیم‏گیر ج.ا.ا در سطح راهبردی به ضرورت و اهمیت راه­اندازی CERT بالاخص در مراکز نظامی پی برده و آن را از اولویت‏های اصلی سازمان قرار دهند تا به یاری خدا و پیرو  فرمایشات فرماندهی معظم کل قوا امام خامنه­ای (مدظله­العالی)، شاهد پویایی و حضور مقتدرانه جمهوری اسلامی ایران در فضای سایبری باشیم.

 

 

 

 

  1. [Online]. http://www.cyberpolice.irnews/home
  2. Penedo, David. (Aug 2006). "Technical Infrastructure of a CSIRT". Cote d'Azur: Internet Surveillance and Protection, ICISP '06. International Conference, : 27 – 27
  3. J. West-Brown, Moira. Stikvoort, Don. Kossakowski, Klaus-Peter. Audrey. Killcrece, Georgia. Ruefle, Robin. Zajicek, Mark. (April 2003). "Handbook for Computer Security Incident Response Teams (CSIRTs)". CMU/SEI-2003-HB-002. U.S: Software Engineering Institute, Carnegie Mellon University.

 [Online]. <http://www.sei.cmu.edu/reports/03hb002.pdf>. [Mar 2010]

  1. National Cyber Incident Response Plan ، EMERGENCY RESPONSE FRAMEWOR. 2017.
  2. Scarfone, Karen. Grance, Tim and Masone, Kell. ( March 2008). "Computer Security Incident Handling Guide". NIST SP 800-61. U.S: Department of Commerce, National Institute of Standards and Technology.

[Online]. <  http://csrc.nist.gov/publications/nistpubs/800-61-rev1/SP800-61rev1.pdf>.

  1. Albert,C , Dorofee,A ,Killcrece, G, Ruefle, R,Zajicek, (2010), M. Defining Incident Management Processes for CSIRTS:A Work in Progress. Available at www.CERT.org/archive/pdf/04tr015.pdf

 

  1. Killcrece, G.,Kossakowski ,K., Ruefle ,R.,Zajicek ,M., State of the Practice of Computer Incident Response Teams (CSIRTs). p. 291.Available at www.CERT.org/archive/pdf/03tr001.pdf
  2. Creating A CSIRT ,Keisuke KAMATA, JPCERT/Coordination Center, Japan
  3. "CSIRT Services", <http://www.CERT.org/ CSIRTs/services.html>.

10 Team, CERT® Coordination Center, Networked Systems Survivability Program, Software Engineering Institute, Carnegie Mellon University, Pittsburgh PA 15213-3890, USA, August 2004.

  1. "Clearinghouse for Incident Handling Tools", © 2005-2011 by the European Network and information Security Agency (ENISA), http://www.enisa.europa.eu/act/CERT/support/chiht.

 

 

 

 

 

 

 

 

 
1- کشاورز رضا، ارایه الگوی استقرار CERT مراکز نظامی، مجله علمی پژوهش های حفاظتی 1392.
2- طیرانی احسان، مدیریت رخدادهای امنیت رایانه ای و تشکیل تیم های CERT سازمانی، آپای مشهد، 1395.
3-رشتی سیدمحمد رضا، رشتی زهرا، سیفی مهدی،1392، راهنمای ایجاد یک تیم پاسخ­گویی به رخدادهای امنیتی رایانه­ایCSIRT.